ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ ΤΗΣ ΑΕΕ ΚΑΙ ΕΝΟΣ ΤΗΣ ΕΠΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΥΠ.ΠΟ. ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΝΟΜΟ (Απρίλιος 2007)
(Σε χρονολογική σειρά)
10-6-1990 ΑΕΕ ...Να προβλεφθούν στον κλάδο Μεταφραστών Διερμηνέων
και από μία θέση για την τουρκική και την αλβανική γλώσσα, διότι στις γειτονικές
χώρες γίνονται ανασκαφές αρχαίων ελληνικών θέσεων και χρειάζονται
συχνά οι σχετικές
μεταφράσεις για την
αμεσότερη πληροφόρηση του ΥΠΠΟ...
Σε διάφορους κλάδους (όπως δυτών, φωτογράφων κ.ά.) να προβλέπεται με σαφήνεια η προτίμηση επιστημόνων (μόρια κλπ) και γενικά όσων συνδυάζουν τις όσο το δυνατόν περισσότερες γνώσεις, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από την εκάστοτε Υπηρεσία...
Είναι απαραίτητος
ο (θεσμικός) συντονισμός και
προγραμματισμός των Αρχαιολογικών Υπηρεσιών, τουλάχιστον σε
επίπεδο Εφόρων, για την καλλίτερη αλληλοενημέρωσή τους...
ΥΠΗΡΕΣΙΑ
ΠΑΛΑΙΟΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ - ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑΣ
Σχετικά με
την Υπηρεσία Παλαιοανθρωπολογίας -
Σπηλαιολογίας, που δημιουργήθηκε με εισηγήσεις της ΑΕΕ έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής:
Η πρότασή μας αφορούσε τη δημιουργία ανεξάρτητης
Διεύθυνσης με Προϊστάμενο διδάκτορα παλαιοανθρωπολογίας και πρωταρχικές αρμοδιότητες
στη διάσωση, φύλαξη, ανασκαφή και μελέτη παλαιοανθρωπολογικού οστεολογικού
υλικού της Επικράτειας, όλων των εποχών. Για τις προμεσολιθικές εποχές που οι αρχαιολόγοι δεν έχουν την κατάλληλη εκπαίδευση και εμπειρία
σε παλαιοανθρωπολογικές ανασκαφές, αλλά και επειδή τα περισσότερα ευρήματα
προέρχονται από σπήλαια, προτείναμε η Διεύθυνση να έχει αρμοδιότητα στα θέματα
Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας, με την βαθμιαία πρόσληψη 40
περίπου εξειδικευμένων υπαλλήλων...
Στον ισχύοντα Οργανισμό προβλέπεται αντί για Διεύθυνση, Αρχαιολογική Εφορεία με αρμοδιότητες σε θέματα σπηλαίων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον από φυσική, ιστορική, αρχαιολογική, παλαιοντολογική και παλαιοανθρωπολογική άποψη.
Έτσι πάλι
καμμία Υπηρεσία δεν είναι αρμόδια για το παλαιοανθρωπολογικό
οστεολογικό υλικό της χώρας (των
ανοικτών θέσεων), όπου λόγω
έλλειψης προστασίας τα τελευταία χρόνια έχουν καταστραφεί και χαθεί για την
επιστήμη δεκάδες χιλιάδες σκελετικών υπολειμμάτων. Ας σημειωθεί ότι οι
μισές επιστημονικές πληροφορίες που προέρχονται από τους αρχαίους τάφους είναι τα οστεολογικά ευρήματα, ενώ το μόνο που
δεν έδειξε η Αρχαιολογική Υπηρεσία είναι η
κατανόηση του προβλήματος και προστασία του υλικού, που στο κάτω - κάτω αφορά τους ίδιους τους προγόνους
μας...
Κατά τη
γνώμη μας η ΕΠΣ προς την παλαιοανθρωπολογική
κατεύθυνση πρακτικά δεν
έχει κατορθώσει να προωθήσει κανένα σημαντικό
ζήτημα ακόμη και στα
πλαίσια του Π.Δ. 1977 (Άρθρο 46). Αντ'
αυτού διετέλεσε βασικά σαν κέντρο διέλευσης αρχαιολόγων για άλλες Υπηρεσίες και ασχολίες
και πολύ συχνά ανειδίκευτου προσωπικού ή δευτερεύουσας προτεραιότητας
σε σχέση με τις
υποβληθείσες αιτήσεις...
Από τις άλλες δραστηριότητες της ΕΠΣ, ορισμένες
υπήρξαν επιτυχημένες όπως στη
σπηλαιολογική εξερεύνηση (αθλητικού και
σχεδιαστικού περιεχομένου), που δεν ανταποκρίνονται όμως στον όγκο του
προϋπολογισμού, διότι το πολύ να ισοβαθμούν
με τις δραστηριότητες των σπηλαιολογικών μη κερδοσκοπικών σωματείων.
Προσπάθειες που καταβλήθηκαν για επικάλυψη έργου άλλων Υπηρεσιών (κλασσικών και βυζαντινών - ναοί και εκκλησίες σε σπήλαια κλπ) δεν μπορούν να θεωρηθούν ειδικού χαρακτήρα, τέτοιες που να ξεφεύγουν από τις αρμοδιότητες των τοπικών Εφορειών, διότι οι θρησκευτικές λατρείες σε σπήλαια γίνονταν κοντά στις εισόδους τους, έτσι που δεν χρειάζεται ειδική κατάρτιση για την μελέτη τους, και πρέπει να εντάσσονται στα προγράμματα των τοπικών Εφορειών. Εξάλλου, πολλές επιτυχημένες αρχαιολογικές ανασκαφές σπηλαίων ήδη πραγματοποιούνται από πολλά έτη από αρχαιολόγους άλλων Υπηρεσιών (Παρθενώνας, Κάσος, Δικταίο Άντρο Κρήτης κ.α.)...
Εξετάζοντας το αντικείμενο σφαιρικότερα, η Σπηλαιολογία αφ' εαυτής
σαν επιστημονικός κλάδος δεν υπάρχει, και με τον όρο υποδηλώνεται συνήθως η ερασιτεχνική
ενασχόληση. Μόνο όταν συνοδεύεται από συνδυασμένες μελέτες διαφόρων
κλάδων όπως της Γεωλογίας, Ιατρικής, Βιολογίας, Προϊστορίας, Φυσικής, Χημείας,
Υδρολογίας, Κλιματολογίας κλπ, μπορεί να θεωρηθεί επιστημονικού περιεχομένου.
Για να αναπτυχθούν όλες αυτές οι δραστηριότητες εντός ΥΠΠΟ
δεν υπάρχει ούτε
η δυνατότητα (υποδομή) ούτε η σκοπιμότητα, παρά αν χρειαστεί, για λόγους
που θα καλύπτουν υπηρεσιακές
ανάγκες, μπορεί να γίνεται συνεργασία
με άλλους φορείς, όπως ΙΓΜΕ, Παν/μια, ΕΟΤ, Σωματεία κλπ...
Μέσα στο
σημερινό και απρογραμμάτιστο νομικό πλαίσιο καθώς και αυτό της μη ιεράρχησης προσωπικού
και δραστηριοτήτων, θεωρούμε ότι δεν πρόκειται η ΕΠΣ να προσφέρει και στο
μέλλον κάτι το ουσιαστικότερο...
Όμως, δεν προβλέπονται Εργαστήρια Παλαιοανθρωπολογίας, Συντήρησης οστών και Τοπογραφήσεων. Έπειτα συγχωνεύονται σε ένα Τμήμα η Παλαιοανθρωπολογία με την Παλαιοντολογία με προφανή στόχο την υποβάθμιση της πρώτης, όταν Προϊστάμενος του τμήματος προτείνεται να είναι και γεωλόγος. Εδώ δεν είναι ξεκάθαρο πάλι αν υπάρχει πρόγραμμα στους στόχους του ΥΠΠΟ να συμπεριλάβει και την προστασία, μελέτη κλπ, όλων των παλαιοντολογικών ευρημάτων, που δεν έχουν δηλαδή άμεση σχέση για την εξαγωγή συμπερασμάτων για τα παλαιοανθρωπολογικού ενδιαφέροντος ευρήματα. Ένα πρόγραμμα προστασίας όλων των παλαιοντολογικών ευρημάτων της χώρας θα απαιτούσε πάντως μία επί πλέον Υπηρεσία στελεχωμένη με πάνω από 50 υπαλλήλους. Σε κάθε περίπτωση, η Υπηρεσία Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας δεν μπορεί να εξαιρεί τα Πανεπιστήμια, διότι υπάγονται και αυτά στις "ξένες" (ενν. ημεδαπές) σχολές όπως αναφέρεται στο άρθρο 15.
Το Τμήμα Σπηλαιολογίας του προτεινόμενου Οργανισμού πέρα από τις ασφυκτικά ελεγχόμενες και επικαλυπτόμενες αρμοδιότητες με το Τμήμα Παλαιοανθρωπολογίας (αν και διεθνώς, σε αντίθεση με την Σπηλαιολογία, η Παλαιοανθρωπολογία αποτελεί αυτοτελή επιστημονικό κλάδο), ξαναμπαίνει στο δαίδαλο των ακαθόριστων «παναρμοδιοτήτων» και όλα αυτά (τουλάχιστον από άγνοια ή έλλειψη ενημέρωσης) υπό την κρίση αρχαιολόγου. Ύστερα από τα πάρα πάνω, στην παρούσα φάση, πιστεύουμε ότι υπάρχουν τρεις εναλλακτικές λύσεις:
α) Να ακολουθηθεί
η πρωταρχική μας εισήγηση για Διεύθυνση, κυρίως παλαιοανθρωπολογικού περιεχομένου
και τα περαιτέρω ανάλογα με τις δυνατότητες
στελέχωσης και εξοπλισμού της, που
εξασφαλίζει και τα αμεσότερα αποτελέσματα.
β) Να διαχωριστούν
τα Τμήματα πάντα της ανεξάρτητης Διεύθυνσης
σε τρία βασικά, με τα υλικά κοινά και νομοθετικά κατοχυρωμένη την ίση κατανομή
χώρων, εργαστηρίων και κονδυλίων: 1) Παλαιοανθρωπολογικό (προστασία, ανασκαφή,
μελέτη παλαιοανθρωπολογικού υλικού), 2) Αρχαιολογικό (βοηθητικό των
υπολοίπων αρχαιολογικών
Υπηρεσιών), 3) Σπηλαιολογικό (κυρίως
προστασία σπηλαίων, εξερεύνηση και
επείγουσες γεωλογικές μελέτες σε συνεργασία με υπάρχοντες φορείς).
γ) Να ανεξαρτητοποιηθεί η Διεύθυνση Παλαιοανθρωπολογίας, με μόνες αρμοδιότητες την διάσωση του ανθρώπινων
οστών και διενέργεια των προμεσολιθικών ανασκαφών.
Για την πληρέστερη κατανόηση παρατίθενται ορισμένα
ουσιώδη παραδείγματα επικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων και δυσλειτουργιών:
α) Στην
περίπτωση των σπηλαίων
της Ακροπόλεως Αθηνών
δεν προβλέπεται ποιος έχει
πρωταρχική αρμοδιότητα και πού θα στεγάζονται τα σχετικά ευρήματα στην Εφορεία
Ακροπόλεως (η οποία επιλαμβάνεται μέχρι σήμερα) ή της Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας.
β) Δυστυχώς
στον αρχαιολόγο δεν παρέχεται η παιδεία
ώστε να μπορεί να κρίνει ποια είναι
η προτεραιότητα του παλαιοανθρωπολογικού έργου.
γ) Τίποτα δεν
εγγυάται στο νέο Οργανισμό ότι οι αρχαιολόγοι δεν θα συνεχίσουν να αδιαφορούν για την Παλαιοανθρωπολογία, όταν
μέχρι σήμερα δεν κατάφεραν να... προωθήσουν ένα παλαιοανθρωπολόγικό πρόγραμμα
δράσης... και να προβούν στους σχετικούς εξοπλισμούς εργαστηρίων.
δ) Η απομάκρυνση του Προέδρου της ΑΕΕ Δρα Αρη Ν. Πουλιανού, από το 1981 και εδώ, από την θέση του Συμβούλου του Υπουργού σε θέματα Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας, ζημίωσε την Υπηρεσία, διότι έμεινε ανεκμετάλλευτη η αποδεδειγμένη πείρα του σε ανάλογα θέματα (βλ. αρ. πρωτ. 2504/4-12-1989 προς Γ.Γ. ΥΠΠΟ). Τέλος ανάμεσα στις 12 Διευθύνσεις του Άρθρου 1: Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, Αρχείου Μνημείων και Κτηματολογίου, Αρχαιολογικών Εκθέσεων και Δραστηριοτήτων, Ιστορικής και Λαογραφικής Κληρονομιάς, Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης, Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων, Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, Αναστήλωσης Νεωτέρων Μνημείων, Μελετών Μουσείων και Νέων Έργων, Εκτέλεσης Έργων Μουσείων και Νέων Έργων, Πολιτιστικής Κίνησης και Συνεδρίων, μπορεί να δημιουργηθεί και η Διεύθυνση της Παλαιοανθρωπολογίας- Σπηλαιολογίας εάν ληφθούν υπ' όψη και οι 63 Εφορείες και οι 30 ειδικές Αρχαιολογικές Υπηρεσίες εσωτερικού και εξωτερικού.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΚΑΣ
Το άρθρο 15 (σ.
22) πρέπει να μεταφερθεί στην σ. 97 μαζί με όλα
τα θέματα που
αφορούν το ΚΑΣ, καθώς και
να συμπληρωθεί στα καθήκοντα της Γραμματείας: «Η έγγραφη ενημέρωση των ανασκαφέων των ημεδαπών και αλλοδαπών σχολών σχετικά με
τις αποφάσεις του ΚΑΣ
και η δυνατότητα παράστασης των ενδιαφερομένων
με σχετική προειδοποίηση ένα μήνα πριν».
Είναι ευνόητο
ότι όταν το προτεινόμενο ΚΑΣ αποτελείται από 2 νομικούς, 5 αρχαιολόγους,
1-2 καλλιτέχνες, 6 αρχιτέκτονες και 1 συντηρητή, χωρίς
έναν ανθρωπολόγο, δεν είναι δυνατό να
επιλυθούν θέματα που σχετίζονται με την παλαιονθρωπολογία, ειδικά όταν
ο μόνος εισηγητής προτείνεται να είναι ο αρχαιολόγος Προϊστάμενος της Εφορείας
Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας.
ΕΙΔΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ
Στις Ειδικές
Υπηρεσίες (Άρθρο 1,
σ.3 και Άρθρο 35) είναι αναγκαίο να προστεθούν δύο Ανθρωπολογικά
Κέντρα Ερευνών (Ινστιτούτα):
1) Στην Αθήνα
για την επεξεργασία και αντιμετώπιση υπερεπειγόντων σωστικών ή χρόνια
παραμελημένων προγραμμάτων.
2) Παλαιοανθρωπολογικό
Κέντρο Ερευνών Πετραλώνων Χαλκιδικής στις
υπάρχουσες εγκαταστάσεις της Ανθρωπολογικής
Εταιρείας Ελλάδος, με αρμοδιότητες
στη Β. Ελλάδα.
1990 (Ιούλιος;) Μετά το ανωτέρω έγγραφο και από συζήτηση εντός ΕΠΣ, γίνονται ορισμένες θαρραλέες προτάσεις από την τότε Έφορο, που όμως δεν λήφθηκαν υπόψη:
ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΞ. ΕΠΕΙΓΟΝ-ΜΕ ΑΠΟΔΕΙΞΗ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Μ Ο Υ Αθήνα, 1990
ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΑΛΑΙΟΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ-
ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑΣ. Αρ.Πρωτ:
Ταχ.Δ/νση :Χρήστου Λαδά 2
Ταχ.κώδικας:105
61 ΑΘΗΝΑ ΠΡΟΣ: Το ΥΠ.ΠΟ
Πληροφορίες:Ε.
Δεϊλάκη Δ/νση Διοικητικού
Τηλέφωνο :32.25.304 (υπόψη κ. Διευθυντού)
ΘΕΜΑ : Οργανισμός ΥΠ.ΠΟ.
Σχετικά : 1) ΥΠΠΟ/ΔΙΟΙΚ/20292/16.5.90
2) 1421/1.12.88 Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας.
Σήμερα δεν υπάρχει ουσιαστική προστασία στις πλειστοκαινικές θέσεις εκτός σπηλαίων σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. Ο καινούριος Οργανισμός - όπως αυτός του 1977 - έρχεται ακριβώς να συμπληρώσει το κενόν προστασίας. Για τον λόγο αυτό δεν πρέπει να αφήνονται με οποιοδήποτε φραστικό τρόπο δυνατότητες παρανοήσεων, όπως η φράση συναρμόδιοι φορείς που πρέπει εντελώς να αφαιρεθεί.
Διάρθρωση
- Αρμοδιότητες Εφορείας Παλ/γίας - Σπηλαιολογίας.
Ι) 1.- Η Εφορεία
Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας με έδρα την Αθήνα και δικαιοδοσία σε όλη
την Επικράτεια έχει αρμοδιότητα στην έρευνα, καταγραφή, κήρυξη,
ανασκαφή, μελέτη και προστασία των σπηλαίων από κάθε άποψη (γεωλογική,
γεωμορφολογική, κλιματολογική, βιολογική, παλαιοντολογική, παλαιοανθρωπολογική, αρχαιολογική,
ιστορική κλπ.) και του προερχόμενου απ' αυτά υλικού όλων των περιόδων.
2.- Στην προστασία,
μελέτη, καταγραφή, κήρυξη
και έρευνα των πάσης φύσεως
θέσεων παλαιοντολογικού (απολιθωμένης πανίδας - χλωρίδας)
και παλαιοανθρωπολογικού ενδιαφέροντος, και των προϊόντων της ανθρώπινης δραστηριότητας
απ΄ αυτές τις θέσεις,
από της εμφανίσεως του ανθρώπου μέχρι του
τέλους της άνω
παλαιολιθικής περιόδου.
3.- Στην προστασία κλπ. του οστεολογικού υλικού (ανθρώπων
και ζώων) όλων των περιόδων.
4.- Στην
σύνταξη των προδιαγραφών,
μελετών στερέωσης
και αξιοποίησης σπηλαίων και ανοικτών παλαιοντολογικών
και παλαιολιθικών θέσεων.
5.- Στην σύνταξη και
τον έλεγχο μελετών,
γεωτεχνικών αποτυπώσεων, διαμορφώσεων, αξιοποιήσεων σπηλαίων.
ΙΙ) Η Εφορεία
Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας απαρτίζεται
από τους εξής τομείς:
Α.- Τομέας Σπηλαιολογίας.
Β.- Τομέας Παλαιοντολογίας.
Γ.- Τομέας Παλαιοανθρωπολογίας.
Δ.- Τομέας Ανασκαφών,
Αρχαιολογικών Χώρων και Μουσείων.
Ε.- Τομέας Γεωτεχνικών
Εφαρμογών, αποτυπώσεων, μελετών και
ΣΤ.- Τομέας
Συντήρησης και Ειδικών Εργαστηρίων.
Ζ.- Τμήμα Διοικητικού - Οικονομικού.
Δια των Α, Β, Γ και Δ τομέων
ασκούνται οι εξής αρμοδιότητες.
α) 1.- Η προστασία
και έρευνα των
πάσης φύσεως θέσεων παλαιοντολογικού και παλαιοανθρωπολογικού
ενδιαφέροντος.
2.- Η έρευνα, μελέτη και προστασία του παλαιοντολογικού
και παλαιοανθρωπολογικού σκελετικού υλικού που προέρχονται
από αρχαιολογικές, παλαιοντολογικές ή άλλες ανασκαφές.
3.- Η φύλαξη, δημοσίευση και έκθεση του υλικού
αυτού, σε συνεργασία με τις
περιφερειακές Υπηρεσίες του ΥΠ.ΠΟ και
τα Πανεπιστήμια. Στην αρμοδιότητα των
τομέων αυτών της Εφορείας ανήκει η εποπτεία και ενίσχυση 1) των παλαιοντολογικών, παλαιοανθρωπολογικών και συναφών Μουσείων και
Συλλόγων οποιουδήποτε φορέα 2) καθώς και των παλαιοανθρωπολογικών, ανθρωπολογικών
και σπηλαιολογικών Εταιρειών, Συλλόγων και της Εθνικής Ομάδας Σπηλαιοδιάσωσης.
β). 1.- Η έρευνα, ανασκαφή, μελέτη και προστασία των
σπηλαίων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον από γεωλογική, ιζηματολογική, υδρογεωλογική,
γεωμορφολογική, κλιματολογική,
παλαιοντολογική, παλαιοανθρωπολογική,
αρχαιολογική και ιστορική άποψη και φύλαξη, δημοσίευση
και έκθεση του υλικού αυτού,
σε συνεργασία με τις
Ειδικές και Περιφερειακές Υπηρεσίες του ΥΠ.ΠΟ και
λοιπούς φορείς.
2.- Ως σπήλαια νοούνται όλα τα, καρστικά και μη, έγκοιλα
δηλ. οι οριζόντιες ή κατακόρυφες ή επικλινείς εμφανίσεις τους χερσαίες, λιμναίες ή ενάλιες.
3.- Προκειμένου για ενάλια σπήλαια οι αρμόδιοι τομείς της ΕΠΣ δύνανται να συνεργάζονται με
την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων.
4.- Προκειμένου
για σπήλαια που παρουσιάζουν ενδιαφέρον από αρχαιολογική, ιστορική άποψη οι αρμόδιοι τομείς της δύνανται να
συνεργάζονται με την αρμόδια κατά περίπτωση
Ειδική Περιφερειακή Υπηρεσία του ΥΠ.ΠΟ.
Σε όλες τις
προαναφερθείσες περιπτώσεις η εποπτεία για την διάσωση, συντήρηση, καταγραφή
και έκθεση του υλικού ανήκει στην
Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας,
ασκούμενη δια τον αρμοδίων τμημάτων Α, Β, Γ, Δ.
- Ο τομέας
Ε - Γεωτεχνικών Εφαρμογών, αποτυπώσεων, μελετών και αξιοποιήσεων είναι αρμόδιος
για την σύνταξη των προδιαγραφών
μελετών στερέωσης
και αξιοποίησης
σπηλαίων και ανοικτών παλαιοντολογικών και παλαιολιθικών
χώρων σε συνεργασία με τους λοιπούς
αρμόδιους τομείς της Εφορείας και τη
σύνταξη και τον έλεγχο μελετών
γεωτεχνικών, αποτυπώσεων, διαμορφώσεων, αξιοποιήσεων.
- Ο τομέας
ΣΤ Συντήρησης περιλαμβάνει ειδικά εργαστήρια 1)
συντήρησης οστεολογικού
και αρχαιολογικού υλικού, 2) παλαιοχλωρίδας,
3) παλαιοπανίδας (σύγχρονη και απολιθωμένη),
4) γεωλογικό - γεωτεχνικό και 5) κλιματολογικό.
- Στο Ζ τομέα Διοικητικού - Οικονομικού υπάγονται:
α) Τα θέματα κατάστασης προσωπικού. β) Η διεκπεραίωση οικονομικών θεμάτων.
γ) Η γραμματειακή εξυπηρέτηση της Εφορείας.
Η ΕΠΣ δύναται
να διατηρεί τμήματα ή
γραφεία για εξυπηρέτηση τοπικών αναγκών
σε κέντρα περιοχές που παρουσιάζουν μεγάλο σπηλαιολογικό-παλαιοανθρωπολογικό
ενδιαφέρον ή παλαιολιθικών χρόνων αρχαιότητες. Τα γραφεία
ή τμήματα αυτά διατηρούνται στην έδρα
της Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών χρόνων της περιοχής.
Λόγω του ειδικού έργου της η Εφορεία εκπροσωπείται
στο ΚΑΣ. Εισηγητής ορίζεται ο εκάστοτε αρμόδιος υπάλληλός της.
Σε θέματα της αρμοδιότητός
της η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας εκπροσωπεί διεθνώς το ΥΠΠΟ...
σελ.86.
Αρθρο 49, παράγραφος 12.
9 βιολόγων ή γεωλόγων ως ακολούθως:
2 παλαιοανθρωπολόγων: βιολόγοι με ειδίκευση παλαιοανθρωπολογίας.
1 παλαιοβοτανολόγου: βιολόγος-παλαιοβοτανολόγος ή γεωλόγος-παλαιοβοτανολόγος.
1 αρχαιοζωολόγου: βιολόγος ή αρχαιολόγος-παλαιοζωολόγος.
1 παλαιοοικολόγου: βιολόγος ή φυσιογνώστης ή γεωλόγος-παλαιοοικολόγος.
1 βραχομηχανικού: γεωλόγος-βραχομηχανικός.
1 γεωτεχνικού: γεωλόγος με ειδίκευση στα γεωτεχνικά
έργα.
1 γεωχημικού : γεωλόγος με ειδίκευση στη γεωχημεία.
1 ιζηματολόγου : γεωλόγος με ειδίκευση στην ιζηματολογία.
Πτυχίο ή δίπλωμα βιολόγου ή γεωλόγου με αντίστοιχη
ειδικότητα.
Σελ.121.
7. Eφορεία Παλ/γίας - Σπ/γίας ΠΕ αρχαιολόγων
Α. Τομέας Σπηλαιολογίας ΠΕ Γεωλόγων
Β. Τομέας Παλαιοντολογίας ΠΕ Γεωλόγων
Γ. Τομέας Παλαιοανθρωπολογίας ΠΕ Βιολόγων-Παλαιοανθρωπολόγων
ή ΠΕ αρχαιολόγων
παλαιοανθρωπολόγων.
Δ. Τομέας ανασκαφών, αρχαιολογικών χώρων, Μουσείων.
Η Προϊσταμένη της Εφορείας, Ε. Πρωτονοταρίου
- Δεϊλάκη
29-9-1994 - Υπόμνημα 30 σελίδων προς το Γραφείο κ. Υπουργού (σχετ: 5192/ 29-8-1994), με αφορμή την παράνομη, όπως απεδείχθη στο Διοικητικό Εφετείο (1995), απόσπαση του μόνου παλαιοανθρωπολόγου του ΥΠΠΟ από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας στην Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, Δρ Νίκου Α. Πουλιανού.
Εκτενέστερα και
συμπληρωματικά με το ανωτέρω σχετικό, είναι αναγκαίο να αναφερθούν και να
εξεταστούν τα βασικότερα αίτια που οδήγησαν στο ως άνω παράτυπο των ενεργειών
των Προϊστάμενων της ΔΙΠΚΑ και της ΕΠΣ. Αυτά,
κατά τη γνώμη μου, έχουν άμεση σχέση
με τρία αλληλοεξαρτώμενα ζητήματα της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας, που, λόγω ειδικότητας και πείρας,
έχω θίξει κατά το παρελθόν με διάφορες έγγραφες προτάσεις για την αντιμετώπισή
τους και τα οποία είναι:
1. Σκοποί και
στόχοι, τρόποι εφαρμογής και καθορισμός προτεραιοτήτων της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας
- Σπηλαιολογίας.
2. Επιστημονικό και νομικό πλαίσιο για την αποδοτικότερη λειτουργία της Εφορείας με αντίκτυπο στις επισημάνσεις για την τροποποίηση στον Οργανισμό του ΥΠΠΟ.
3. Χώρος Σπηλαίου και Μουσείου Πετραλώνων Χαλκιδικής.
Ευθύς εξ αρχής
πρέπει να σημειωθεί ότι οι προτάσεις επί των ανωτέρω θεμάτων συνοδεύονται
και από ανάλογες υπηρεσιακής διερεύνησης, στα πλαίσια πάντα ενός ιεραρχημένου
διαλόγου. Αυτές οι προτάσεις, αν και έως ένα βαθμό έφεραν κάποιο
θετικό αποτέλεσμα, η εξοριστικού χαρακτήρα απόσπασή μου (από το δίδυμο
κ.κ. Ι. Τζεδάκι και Β. Βασιλοπούλου) δείχνει ότι το συνολικό πρόβλημα
δυσλειτουργίας της ΕΠΣ δεν τυγχάνει
της οφειλόμενης προσοχής, αλλά
παρακάμπτεται με γραφειοκρατικές μεθοδεύσεις, οι οποίες σαν
βασικότερο αποτέλεσμα και στόχο έχουν να παραβλέπεται η ουσία και να αναβάλλεται
η διευθέτησή του...
1.Α. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΕΦΟΡΕΙΑΣ
Από το πρώτο
έτος της απασχόλησής μου στην ΕΠΣ, διακρίβωσα την ουσιαστική έλλειψη παλαιοανθρωπολογικήςκατεύθυνσης
της Υπηρεσίας και το επεσήμανα με το 1284/ 26-10-1987
έγγραφο σχετικά με την ανάγκη αγοράς ανθρωπόμετρων, για την δυνατότητα μίας στοιχειώδους έστω μελέτης
του ανθρώπινου οστεολογικού υλικού...
Ύστερα από
τη συλλογική συζήτηση της 21-6-1990 που διεξήχθη ανάμεσα στο επιστημονικό
προσωπικό της Υπηρεσίας μας, με προτροπή της Προϊσταμένης Εφόρου κ. Ε. Πρωτονοταρίου
- Δεϊλάκη, σχετικά με τις συμπληρωματικές προτάσεις μας για το νέο
Οργανισμό του ΥΠΠΟ, σας παρακαλώ να ληφθούν υπ' όψη τα κάτωθι:
Ως γνωστόν η
Υπηρεσία μας έχει ανάγκη από επιστήμονες που να μπορούν να συνεργάζονται σε
διαφορετικές και ταυτόχρονα συγγενείς ειδικότητες. Ο κοινός στόχος της προστασίας,
κατά κύριο λόγο, καθώς και αρμοδιότητες σχετιζόμενες με την έρευνα - μελέτη
του παραμελημένου παλαιοανθρωπολογικού
οστεολογικού υλικού
της Επικράτειας, εντός και εκτός σπηλαίων, είναι ο άξονας - γνώμονας
της πρότασης της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος (βλ. συνειμ. 1/ 2-1-1990),
για την δημιουργία Διεύθυνσης
Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας, όπου με τον όρο Παλαιοανθρωπολογία
(παύλα) Σπηλαιολογία νοείται μια Υπηρεσία
που έχει ανάγκη από τις σπηλαιολογικές τεχνικές εξερεύνησης στην επιτέλεση
του έργου της. Έτσι κοινός τόπος των ανθρωπολόγων και των αρχαιολόγων της
ΕΠΣ είναι τα σκελετικά ανθρώπινα υπολείμματα που μελετούν
οι πρώτοι, σε σχέση με ταφικά έθιμα και άλλα πολιτισμικά στοιχεία που μελετούν
οι δεύτεροι. Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση των σπηλαίων όπου ο διαχωρισμός
είναι βιο-χρονικός. Όταν πρόκειται για εποχές που αφορούν το σύγχρονο άνθρωπο
είναι προκαταρκτικά αρκετό να ασχολείται με το αντικείμενο αρχαιολόγος; Αντίθετα
με τα προηγούμενα στάδια εξέλιξης είναι πιο ενδεδειγμένο να επιλαμβάνεται παλαιοανθρωπολόγος;...
Το 1989 αναγκάστηκα να μεταβώ
με δικά μου έξοδα και από την άδειά μου στη Μυτιλήνη, χωρίς έστω έναν βοηθό
από την Υπηρεσία μου, αλλά με 15 εκπαιδευόμενους ανέργους, τους οποίους διέθεσε
η Τοπική Εφορεία, όπου ταυτόχρονα με την εκπαίδευση, επιτεύχθηκε εντός δύο
εβδομάδων καθαρισμός, συντήρηση,
καταγραφή και ταξινόμηση, φωτογράφηση και ασφαλής αποθήκευση 50 περίπου
ανθρώπινων σκελετών, 5 εκ των οποίων πρόλαβα να μελετήσω (ουδέποτε μέχρι
σήμερα συνεχίστηκε η αντίστοιχη έρευνα). Αυτή η περίπτωση δείχνει αρκετά
καθαρά τον ασφυκτικό έλεγχο που, όχι προς
όφελος της Υπηρεσίας, ασκείται από τον αρχαιολόγο Προϊστάμενο επί των κινήσεων
του παλαιοανθρωπολόγου, τη στιγμή μάλιστα που γίνεται προσπάθεια εξυπηρέτησης
του έργου αρχαιολόγων άλλων Εφορειών. Οπωσδήποτε πέρα
από την προσωπική μου προσπάθεια της μέγιστης δυνατής απόδοσης, προκύπτει και το
πρόβλημα της ευθύνης για την διάσωση του
ανθρωπολογικού οστεολογικού υλικού, την οποία (ευθύνη), λόγω πείρας
και ειδικότητας φέρω ως παλαιοανθρωπολόγος, τουλάχιστον στα μάτια των τοπικών
αρχαιολόγων, και όχι ο από τον Νόμο Προϊστάμενος.
Αυτή όμως την ευθύνη μού είναι αδύνατον να την επωμιστώ υπηρεσιακά, την στιγμή που δεν μου παραχωρούνται οι σχετικές
άδειες και διευκολύνσεις.
Έκτοτε (με εξαίρεση μία αναλαμπή το 1992) η Εφορεία τελεί πλέον σε
ένα ετερόκλητο καθεστώς, κυρίως υποβάθμισης, στα πλαίσια δηλαδή ενός διαλόγου
- διελκυστίνδας, που όλο ανέβαλε την πραγματική αναβάθμιση της Υπηρεσίας ή
έστω την δυνατότητα πλήρους απασχόλησης του παλαιοανθρωπολόγου της.
Σε σχετικές προφορικές παρατηρήσεις, μου εδόθη η απάντηση
ότι ο αφού Οργανισμός δεν έχει αλλάξει ακόμη,
η Υπηρεσία θα λειτουργεί όπως ο σημερινός Νόμος ορίζει, κάτι που βέβαια
δεν αντιμετώπιζε το υπάρχον πρόβλημα. Για παράδειγμα, η άδεια μελέτης
που μου χορηγείται για το νεολιθικό παλαιανθρωπολογικό υλικό της Ελλάδας (ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α3/46059/482/
20-11-1990), ουδέποτε προωθείται (Παρόμοια περίπτωση αφορά άδεια
του ΚΑΣ της 1-4-2003, που λήγει το 2008, για μελέτη ανθρωπολογικού υλικού
της Ρόδου). Σαν δικαιολογία προβάλλεται ότι τα εκτός έδρας χρήματα διατίθενται
σε άλλες προτεραιότητες, όπως και αυτά για το βοηθητικό προσωπικό και ούτω
καθ' εξής, με αποτέλεσμα σε μία από τις έντονες απορίες μου (990/ 13-8-1991)
να εκφράζεται:
«...Σας παρακαλώ
να εξετασθεί υπηρεσιακώς κατά πόσον
η αρνητική στάση (παρεμπόδιση στη διάσωση, μελέτη, προσφορά έργου κ.τ.λ.),
έναντι των ειδικευμένων στην Ανθρωπολογία υπαλλήλων της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας
- Σπηλαιολογίας, οφείλεται σε κακώς εννοούμενη
συναδελφική αλληλεγγύη για τη μη
αποκάλυψη της ακριβούς έκτασης των καταστροφών που έχουν υποστεί οι ανθρώπινοι σκελετοί στους κόλπους της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ανεξάρτητα
από το γεγονός ότι τυγχάνει η Προϊσταμένη να συγκαταλέγεται
στις περιπτώσεις των σχετικών εξαιρέσεων » (ότι δηλ. τους διέσωζε).
Με την άφιξη
στην Εφορεία του Προϊσταμένου κ. Α. Σάμψων (Φθινόπωρο 1991), ως αντικαταστάτη
της απερχόμενης κ. Ε. Δεϊλάκη, άρχισαν πάλι οι καρποφόρες μηνιαίες συσκέψεις
(π.χ. 14-11-1991, 14-1-1992), ακόμη
και συναντήσεις για συνεργασία με συναφή Σωματεία (16-1-1992).
Μου γίνεται πάλι ανάθεση έργου και προγραμματίζονται διάφορες εξορμήσεις (Άργος,
Μυτιλήνη, αλλά και Κερατέα, Μήλο, Κοζάνη,
Χαλκιδική, Κιλκίς, για τα οποία εξασφαλίστηκαν ακόμη και επιδοτήσεις της ΕΟΚ).
Πραγματοποιείται η αγορά ορισμένων ανθρωπόμετρων, και μου παραχωρήθηκε ακόμη
και γραφείο ως ανθρωπολογικό
εργαστήριο, ενώ ξανάρχισε
και η διεπιστημονική συνεργασία (βλ.
199/ 25-2-1992) των τριών βασικών επιστημονικών
τομέων της Εφορείας (αρχαιολογικού, γεωλογικού, παλαιοανθρωπολογικού).
Σημαντικό
επίσης θεωρώ να αναφέρω ότι προωθήθηκε ένα σχέδιο για τη δημιουργία
Εθνικού Παλαιοανθρωπολογικού Αρχείου (βλ. 200, 201/
25-2-1992), που είχα υποβάλει
προς όλες τις
Εφορείες (Προϊστορικών, Βυζαντινών και
Νεοτέρων), με σκοπό τη διάσωση του
υπάρχοντος οστεολογικού υλικού. Επί πλέον αποστέλλεται το έγγραφο 872/ 22-7-1991
που περιείχε σύντομες πρακτικές παλαιοανθρωπολογικές οδηγίες για αρχαιολόγους
και τεχνίτες των τοπικών
Εφορειών Αρχαιοτήτων, σχετικά με τις απαραίτητες σε πρώτη φάση
ενέργειες προστασίας και διάσωσης του οστεολογικού υλικού, προερχόμενου
κυρίως από σωστικές ανασκαφές. Έτσι
επικοινώνησα με πολλές Εφορείες (ενδεικτικά βλ. 227, 228/ 27-2-1992), είτε εξ αποστάσεως, είτε πηγαίνοντας επί
τόπου, όπου ομολογουμένως συνάντησα ένα εξαίρετο πνεύμα συνεργασίας,
αλλά και την παροχή κάθε δυνατής βοήθειας (π.χ. Μυτιλήνη).
Σαν ένα παράδειγμα
της οξύτατης ανάγκης για παλαιοανθρωπολογική κάλυψη των τοπικών Εφορειών,
μπορεί να αναφερθεί η περίπτωση ανθρώπινου οστεολογικού υλικού (100 και
πλέον σκελετών) προερχόμενου από ανασκαφές
του 1967, διάσημου εκλιπόντος αρχαιολόγου (Δ. Θεοχάρη), το οποίο
ευρίσκεται ακόμη ασυντήρητο στην αρχική του κατάσταση, δηλ. μέσα στο χώμα της ανασκαφής (βλ. 230/ 27-2-1992)
και κατ' ανάγκη φθείρεται (με την ακέραια πλέον σήμερα ευθύνη της Εφορείας
Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας).
Όλες οι πάρα πάνω έρευνες και μελέτες και κυρίως όσον αφορά τη διάσωση, έστω
και με στοιχειώδη υποδομή, προγραμματίζονταν για το επόμενο καλοκαίρι.
Η ευφορία της
δυνατότητας αναβάθμισης της Υπηρεσίας και προσφοράς έργου δεν κράτησε πολύ,
διότι φήμες ήθελαν τον κ.
Ι. Τζεδάκι ως νέο Προϊστάμενο, που μου ήταν γνωστός από τον χειρισμό
της υπόθεσης του Σπηλαίου
Πετραλώνων (βλ. ειδική παράγραφο)
και ακριβώς για αυτό
προβληματίστηκα για το μέλλον.
Δυστυχώς δεν διαψεύστηκα. Παρόλο που δεν αρνήθηκα καμμία υπηρεσία, από τον ίδιο μου ανατέθηκε για όλο το καλοκαίρι
μόνο μία μετάβαση σε ένα σπήλαιο τουριστικού ενδιαφέροντος, της Ηρακλειάς (Κυκλάδων), στην οποία ανταποκρίθηκα αμέσως με προθυμία
και υπέβαλα τη σχετική έκθεση αυτοψίας. Τα υπόλοιπα όμως, παλαιοανθρωπολογικού
ενδιαφέροντος προγράμματα, έσβησαν από τον χάρτη της Εφορείας.
Μου απέμεινε μόνο η προετοιμασία της ανακοίνωσης για το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Σπηλαιολογίας που διοργάνωσε η Εφορεία (είχε προγραμματιστεί επί κ. Α. Σάμψων), με την οποία απέδειξα, και έγινε (έστω και με δυσκολία) ομόφωνα δεκτό (παρόντος του κ. Ι. Τζεδάκι) ότι σχετικά με την πρώτη επιστημονική διαφωνία (1960-1965), που είχε ανακύψει για το κρανίο του Ανθρώπου των Πετραλώνων, το δίκαιο ήταν με το μέρος του Α. Πουλιανού. Δηλαδή, ότι αυτό ανήκε σε άτομο ανδρικού και όχι γυναικείου φύλου, όπως λανθασμένα μέχρι σήμερα αναγράφεται σε πανεπιστημιακά και σχολικά βιβλία. Για το ίδιο θέμα είχα προτείνει στον κ. Ι. Τζεδάκι, ενώπιον συναδέλφων, να συναρθρογραφήσουμε, δείχνοντας ότι δεν έχω καμία προκατάληψη, αλλά αντιθέτως κάθε διάθεση συνεργασίας, πλην όμως εκείνος με ειλικρίνεια, πρέπει να παραδεχθώ, μου απάντησε ότι του είναι άσχετο το αντικείμενο. Σε μία (άνευ πρακτικών) σύσκεψη, ενώπιον όλου του προσωπικού, ο κ. Ι. Τζεδάκις με ρώτησε με ποία θέματα απασχολούμαι και αφού του ανάφερα (από Πετράλωνα μέχρι Μήλο), αμέσως άλλαξε θέμα χωρίς να μου αναθέσει καμία υπηρεσία...
25-4-2000 ΑΕΕ Προς: Την Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων,
Μπουμπουλίνας20, Αθήνα.(Αρ.Πρωτ.21274)
Κοιν: Γραφείο κ. Υπουργού Πολιτισμού.
Θέμα:
Εξαγωγή 250 σκελετών στρατιωτών της Αθήνας του Περικλή στη Ν.Υ.
Με έκπληξη πληροφορηθήκαμε
πρόσφατα από τα ΜΜΕ το ως άνω θέμα, και αδυνατούμε να αντιληφθούμε την ανάγκη
ανάλογης ενέργειας. Πολλά μέλη μας έχουν ιδιαίτερα θορυβηθεί ιδίως όταν υπάρχει
το προηγούμενο της παράνομης εξαγωγής στην Αυστρία του Μινωικού Μικροκέφαλου
για δήθεν μελέτες επί 26 έτη.
Φοβόμαστε ότι
η σχετική εισήγηση προέρχεται από το περιβάλλον της κ. Λ. Παρλαμά και ότι
με αυτή την πράξη άνοιξε άλλη μία κερκόπορτα, στην κατεύθυνση της εξαγωγής
στο εξωτερικό ανθρωπολογικού οστεολογικού υλικού της χώρας, με δυσάρεστες
και απρόβλεπτες συνέπειες (σχετική μνεία έγινε τόσο στις 5-4-2000 κατά τις
αρχαιρεσίες της ΑΕΕ, όσο και σε ομιλία της 19-4-2000 στο Πνευματικό Κέντρο
του Δήμου Χολαργού).
Αδυνατούμε να
αντιληφθούμε γιατί το θέμα δεν ανατέθηκε στην Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας
- Σπηλαιολογίας, γιατί δεν προσκλήθηκαν οι ειδικοί που υπάρχουν στη χώρα μας
ή/και γιατί τέλος πάντων δεν επελέγη η ανάθεση μελέτης τού ως άνω παλαιοανθρωπολογικού
υλικού σε ειδικό που διαμένει έστω εκτός συνόρων, αλλά με την υποχρέωση να
το μελετήσει εντός αυτών.
Εάν υποτεθεί
ότι δεν υπάρχει ανάλογος χώρος μελέτης στην Ελλάδα (η συνήθης δικαιολογία
ορισμένων αρχαιολόγων), τότε για άλλη μια φορά αναρωτιόμαστε πού κατευθύνονται
τόσα δισεκατομμύρια του προϋπολογισμού, και σας πληροφορούμε ότι εάν είχε
ζητηθεί η συνδρομή μας θα μπορούσαμε να εξασφαλίσουμε ανάλογους χώρους, τόσο
στο Ανθρωπολογικό Μουσείο που έχουμε κτίσει στα Πετράλωνα Χαλκιδικής, όσο
και σε άλλους χώρους που θα βρίσκαμε στην Αττική κ.α.
Επειδή το όλο θέμα είναι ιδιαίτερα κρίσιμο σας παρακαλούμε να μας υποδείξετε πώς θα επιθυμούσατε να το χειριστούμε έναντι των μελών μας, αλλά και γενικότερα έναντι της κοινής γνώμης;
19-6-2000
ΑΕΕ Αρ. πρ. 1009
ΠΡΟΣ: Το Υπουργείο
Πολιτισμού (Αρ. Πρωτ.938/20-6-00)
Αξιότιμο Υπουργό κ. Θεόδωρο Πάγκαλο
Υπόψη
Διευθυντή Πολιτικού Γραφείου
κ.
Ροδόλφο Μασλία
Θέμα: Πρόταση ίδρυσης Εθνικού Ανθρωπολογικού Μουσείου.
Η ανάγκη ίδρυσης και λειτουργίας ενός Ανθρωπολογικού
Μουσείου, που να καλύπτει τις δραστηριότητες των Αρχαιολογικών Εφορειών της
Επικράτειας είναι εδώ και πολλά χρόνια γνωστή στους επιστημονικούς κύκλους.
Η έλλειψή του έχει προκαλέσει τεράστιες ζημιές στο παλαιοανθρωπολογικό υλικό
τής χώρας, είτε με την απώλεια δια παντός ανθρώπινων οστών, χρήσιμων για σύγχρονες
και μελλοντικές μελέτες, είτε με την απαράδεκτη αποστολή ανάλογου υλικού (ως
υπανάπτυκτης χώρας) σε ξένες σχολές στο εξωτερικό.
Με τη δημιουργία ενός Εθνικού Ανθρωπολογικού Μουσείου και τα απαραίτητα
εργαστήρια αποθήκευσης, συντήρησης
και σπουδής, αφενός θα διασώζεται το αντίστοιχο υλικό και αφετέρου θα δίνεται
η δυνατότητα και σε ξένους επιστήμονες να έρχονται στη χώρα μας για προγραμματισμένες
μελέτες, στα πλαίσια μίας ευρύτερης συνεργασίας.
Αποτεινόμαστε στον σημερινό Υπουργό Πολιτισμού, διότι δεν έχει καμία ευθύνη
για την προηγούμενη σχετικά κακοδαιμονία και διότι υπάρχει πιστεύουμε αυτή
η δυνατότητα εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.
Από την πλευρά μας δεν διεκδικούμε την αποκλειστική ανάθεση και ανάληψη
του όλου έργου. Αυτό μπορεί να επιτελεστεί σε συνεργασία μεταξύ διαφόρων επιστημονικών
φορέων (Αρχαιολ. Εφορειών, Παν/μιων, Επιστ. Συλλόγων κλπ.). Η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας
με την σαφώς αντι-παλιοανθρωπολογική πολιτική που ακολουθεί εδώ και 20 χρόνια,
δυστυχώς δεν είναι ο πιο κατάλληλος φορέας. Το γεγονός ότι διοικείται από
αρχαιολόγο και όχι ανθρωπολόγο (σαν να διευθύνεται αντίστοιχα το αστεροσκοπείο
από ένα φαρμακοποιό), δείχνει μία πρωτοφανή έλλειψη εκσυγχρονισμού.
Δεν είναι επίσης δική σας η ευθύνη για την αποστολή στη Νέα Υόρκη 250
σκελετών των στρατιωτών του Περικλέους. Προ εβδομάδος, όμως με έντονο τρόπο
οι ομογενείς αποδοκίμασαν ως νέα ελγίνεια τακτική την περίπτωση αυτή και έκπληκτοι
έλαβαν την απάντηση ότι δεν υπάρχουν ανθρωπολόγοι στην Ελλάδα.
Με βάση τα ανωτέρω σας παρακαλούμε να εξετασθεί η πρότασή μας.
10-6-2004
ΑΕΕ Αξιότιμο Υφυπουργό Πολιτισμού
κ.
Πέτρο Τατούλη
Η παλαιοανθρωπολογία εντός ΥΠ.ΠΟ., από γραφειοκρατική
άποψη, ουδέποτε ουσιαστικά λειτούργησε... Οι αρχαιολόγοι του ΥΠ.ΠΟ., πλην
ελαχίστων εξαιρέσεων, δεν διαθέτουν την κατάλληλη παιδεία για να αντιληφθούν
τη σημασία και τις δυνατότητες της παλαιοανθρωπολογίας, με αποτέλεσμα να τη
θεωρούν σαν ένα παρείσακτο επιστημονικό κλάδο. Στις χειρότερες των περιπτώσεων,
που δυστυχώς ακόμη μέχρι σήμερα δεν είναι λίγες, το αντίστοιχο ανασκαφικό
υλικό όχι μόνο δεν είναι καταγεγραμμένο, αλλά πετιέται σαν άχρηστο. Δεν είναι
υπερβολή ότι τα οστά των ανθρώπων που δημιούργησαν στην Ελλάδα τις διάφορες
λαμπρές σελίδες της παγκόσμιας ιστορίας, δεν έχουν συγκινήσει την αρχαιολογική
ηγεσία του ΥΠ.ΠΟ. τα τελευταία 25 χρόνια, διάστημα κατά το οποίο η οπισθοδρόμηση
επί του θέματος ήταν μεγαλύτερης έκτασης από όλα τα άλλα ζητήματα πολιτισμικού
περιεχομένου. Πρακτικά η όποια πρωτοβουλία αναπτυχθεί σήμερα θα ξεκινά σε
επίπεδο Υπουργείου από το μηδέν.
Η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας δημιουργήθηκε το 1977 από τον Αρη Πουλιανό με τελείως διαφορετικούς στόχους από τους αρχαιολογικούς, στους οποίους τελικά επιδίδεται. Μια λύση θα ήταν να επαναπροσανατολιστεί στην παλαιοανθρωπολογική κατεύθυνση. Μετά την παρέλευση όμως τόσο πολύ χρόνου θα ήταν ίσως πολιτικά λανθασμένο να επιχειρηθεί κάτι ανάλογο, καθώς θα δημιουργούσε πολλές τριβές με το αρχαιολογικό κατεστημένο. Προτείνεται λοιπόν εν προκειμένω να διασπαστεί σε δύο Υπηρεσίες σε επίπεδο Διεύθυνσης. Η μία καθαρά Παλαιοανθρωπολογίας, όπου θα μπορούσαν να μεταταγούν όσοι επιθυμούν, και η άλλη να παραμείνει ως έχει...
Να προχωρήσει η αναδιατύπωση ενός πραγματικά Νέου Αρχαιολογικού
Νόμου και Οργανισμού (μεταξύ άλλων: νομική προστασία όλων των παλαιοανθρωπολογικών,
αλλά και παλαιοντολογικών ευρημάτων, νομική ανάθεση αρμοδιοτήτων στους επιστήμονες
με οργανικές θέσεις, να δημιουργηθεί Εθνικό Αρχείο και κινητών μνημείων, προβολή
του έργου όλων των επιστημόνων στο διαδίκτυο και χωρίς κομματικά κριτήρια,
γενικότερη αναβάθμιση του ΥΠ.ΠΟ. στον κυβερνοχώρο, απόδοση του επιδόματος
αρχαιολογικής έρευνας και στους επιστήμονες του ΥΠ.ΠΟ. που δεν είναι αρχαιολόγοι
ή μηχανικοί - οι οποίοι το λαμβάνουν με νόμο του ΥΠΕΧΩΔΕ - συνολικά δηλαδή
σε 5-6 βιολόγους και γεωλόγους...).
Από το 2002 η ΑΕΕ κατήγγειλε
στο Συνήγορο του Πολίτη καταστροφικές μη αναστρέψιμες παρεμβάσεις που έλαβαν
χώρα κατά την αξιοποίηση του σπηλαίου Αλιστράτης Σερρών. Η μεγαλύτερη καταστροφή
αφορά την κατασκευή ανελκυστήρα που
κόστισε 1 δισ. δρχ. και ουδέποτε λειτούργησε, ενώ υπήρχε σχετικά και απαγορευτική
υπουργική απόφαση. Οι υπεύθυνοι υπάλληλοι του ΥΠ.ΠΟ. αντί να τεθούν σε διαθεσιμότητα,
πήραν ακόμα και προαγωγή...
Να διαχωριστεί η Διεύθυνση Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας σε δύο Διευθύνσεις, καθώς από το 1981 η Παλαιοανθρωπολογία υπό την ασφυκτική κηδεμονία Προϊστάμενου αρχαιολόγου, ουδέποτε λειτούργησε, στα πλαίσια μιας κακώς εννοούμενης αρχαιολογικής συντεχνιακής νοοτροπίας. Έτσι, προωθήθηκε σχεδόν αποκλειστικά το αρχαιολογικό έργο και καθόλου το παλαιοανθρωπολογικό, αφού όλη η χρηματοδότηση καταναλωνόταν σε αρχαιολογικές κλπ δραστηριότητες, καθιστώντας ψευδεπίγραφο τον τίτλο που φέρει η Υπηρεσία. Έτσι, θα αποφευχθούν οι όποιες αντιδράσεις από τους κόλπους των αρχαιολόγων.
4-7-2005 ΑΕΕ Προς
ΥΠ.ΠΟ.
1. Να καταργηθεί η διάταξη που προβλέπει συνδιευθυντή αρχαιολόγο στις παλαιοανθρωπολογικές ανασκαφές, εφόσον ούτως ή άλλως προβλέπεται από το Νόμο η εποπτεία από επιστήμονα που ορίζεται εκάστοτε από το ΚΑΣ και την αρμόδια Υπηρεσία. Η συνδιεύθυνση που προβλέπει ο Νόμος 3028/2002 (άρθρο 36, παράγραφος 5) είναι σκανδαλωδώς ευνοϊκή για τους αρχαιολόγους και εμπεριέχει τεράστιες νομικές ασάφειες και δυνατότητες για παρερμηνείες. Και επίβλεψη και συνδιεύθυνση; Άλλος να εργάζεται και άλλος να φιγουράρει σαν συνδιευθυντής... Για παράδειγμα, ποια τα απόλυτα νομικά κριτήρια αξιολόγησης του συνδιευθυντή από το ΚΑΣ; Ποιος από τους συνδιευθυντές φέρει την κύρια ευθύνη, επιστημονική και διοικητική; Τι γίνεται όταν ο ένας από τους συνδιευθυντές δεν συνεργάζεται με τον άλλο; Μπορεί ο συνδιευθυντής να υποκαταστήσει τον ανασκαφέα που ξεκίνησε μια ανασκαφή και να υφαρπάξει ουσιαστικά το έργο του, ορίζοντας κατά το δοκούν άλλον συνδιευθυντή;
2. Κατά καιρούς έχει διατυπωθεί εντός της ΕΠΣ ότι προς αποφυγή συγκρούσεων καλύτερα είναι να μην ανακατευτεί το ΥΠΠΟ με τα παλαιοντολογικά ευρήματα εκτός σπηλαίων, καθόσον υπάρχει ο Νόμος του 1932 που αναφέρει ότι τις παλαιοντολογικές ανασκαφές διενεργεί το Παν/μιο. Αυτό όμως δεν καλύπτει τη διοικητική μέριμνα προστασίας και αδειοδότησης ξένων (και ημεδαπών) σχολών, καθώς τα Παν/μια δεν ασκούν διοίκηση, ούτε παρέχουν θεσμικά προστασία επί των ευρημάτων της Επικράτειας. Νομικά δηλαδή οποιοσδήποτε μπορεί ανενόχλητα να κατέχει απεριόριστα τέτοιες συλλογές στο σπίτι του (είναι γνωστές ανάλογες περιπτώσεις). Εξάλλου στις χώρες της Ε.Ε. (Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία κ.ά.) τα παλαιοντολογικά ευρήματα προστατεύονται από τα οικεία ΥΠ.ΠΟ. Προς αποφυγή διενέξεων με τα Παν/μια προτείνεται να είναι εισηγητής και μέλος στο ΚΑΣ για αντίστοιχα θέματα διδάκτορας ή/και καθηγητής παλαιοντολόγος. Σε περίπτωση που συνυπάρχουν ευρήματα παλαιοανθρωπολογικά και παλαιοντολογικά, επικεφαλής πρέπει να τίθεται παλαιοανθρωπολόγος, με την απαραίτητη συνεργασία παλαιοντολόγου, καθόσον είναι μεγαλύτερης σημασίας τα παλαιοανθρωπολογικά ευρήματα λόγω σπανιότητας. Τέλος υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις οι παλαιοντολογικοί θησαυροί να είναι πάρα πολλοί (π.χ. απολιθωμένοι μικροοργανισμοί που μπορεί να καταλαμβάνουν την έκταση μιας ολόκληρης παραλίας) και εκ των πραγμάτων δεν είναι δυνατόν να προστατεύονται αποτελεσματικά. Ο αντίστοιχος σκόπελος αντιμετωπίζεται με υπουργική εγκύκλιο προς τις αρμόδιες Υπηρεσίες για ελαστική και κατά περίπτωση εφαρμογή του Νόμου. Αν μη τι άλλο έτσι μπορεί το Δημόσιο να διεκδικεί την παλαιοντολογική περιουσία του, στην περίπτωση παλαιοντολογικών απολιθωμένων οργανισμών που τυγχάνει να είναι πολύ σπάνιοι.
Περίληψη - Ισχύον νομικό καθεστώς και πρόσωπα - Προτάση νέου θεσμικού πλαισίου