Κι όμως είναι ακόμα εδώ..., ενωμένο, δυνατό... (Αύγουστος 2012)

Με τον παραπάνω τίτλο αποδίδεται η τραγελαφική πραγματικότητα των αντιφάσεων που ζει σήμερα η Ελλάδα. Τίποτα, κανένα μάθημα, αλλ’ ούτε και μήνυμα φαίνεται να πήραν από τον κόσμο οι πάλαι ποτέ μονοκομματικο-καθεστωτικοί. Με τις ελάχιστες γνωστές εξαιρέσεις, συνεχίζουν ακριβώς τα ίδια που ήξεραν και πριν. Πώς όμως να κάνουν κι αλλιώς, αφού το αγαπημένο τους τρίπτυχο παραμένει: αλαζονεία, αγραμματοσύνη και αδιαφορία; Τα ίδια ισχύουν και ό,τι αφορά τον εαυτό τους, κάτι που βέβαια ούτε καν είναι σε θέση να καταλάβουν.

Αμέτρητες πλέον είναι οι φορές της παθολογικά μανιώδους καταδίωξης του Πουλιανού, ξεπουλώντας τα πάντα - «τοις κείνων (κατά ΚΥΡ) χρήμασι πειθόμενοι». Εμείς από την πλευρά μας δεν θα τους αρνηθούμε τη χάρη που έμμεσα μας ζητούν (ίσως και χωρίς να το θέλουν): να τους αποκαμασκαρεύουμε ολοένα και περισσότερο.

Μετά τη βίαιη και εντελώς άσκοπη απομάκρυνσή μας 4-4-2011 από το σπήλαιο Πετραλώνων εκ μέρους πολλών μεγαλόσχημων αρμοδίων, οι οποίοι σαφώς καταστρατήγησαν το Δημόσιο Συμφέρον και εξακολουθούν ακάθεκτοι να το κάνουν, προέκυψε επίσης 27-10-2011 η αρνητική εισήγηση της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας Β. Ελλάδας για τη μη συνέχιση μελέτης των ευρημάτων μας. Οι αντίστοιχοι πασοκιστανικοί νόμοι δεν αντέχουν ούτε δευτερόλεπτο στις διεθνείς προσεγγίσεις και πρακτικές, αναφορικά με το τί εστί πνευματική ιδιοκτησία. Ούτως ή άλλως την αντίστοιχη παγκόσμια κατακραυγή (πέραν όλων των άλλων) φιρί-φιρί πασχίζουν να τη βρουν μπροστά τους. Πάντως, καθώς αναμένονται επανατοποθετήσεις διαφόρων παραγόντων, αναβάλλεται για αργότερα η παρουσίαση μιας συνολικότερης εικόνας, όπως π.χ. του αντίστοιχου υπομνήματος - απάντησης που υποβλήθηκε 13-7-2012 στο Υπουργείο Πολιτισμού και το οποίο ανατρέπει τις όποιες ψευδείς αιτιάσεις στη λίβελο-επίθεση που δεχτήκαμε εκ μέρους της ΕΠΣΒΕ.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΎ

Αρ. πρωτ.: 1599 (27-10-2011)

ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΑΛΑΙΟΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Ναυαρίνου 28, 55131 Καλαμαριά Θεσσαλονίκης

ΠΡΟΣ : Τοπικό Συμβούλιο Μνημείων Κεντρικής Μακεδόνας Ροτόντα, Πλατεία Αγίου Γεωργίου, 54009 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Πληροφορίες : Α. Ντάρλας
Τηλέφωνο : 2310 410185
Fax : 2310 410370
E-mail : epsbe@culture.gr

ΚΟΙΝ.: ΥΠΠΟΤ/ΓΔΑΠΚ/ΔΙΠΚΑ Τμήμα Ελληνικών και Ξένων Επιστημονικών Ιδρυμάτων, Οργανισμών και Διεθνών Θεμάτων, Μπουμπουλίνας 20, 106 82 ΑΘΗΝΑ

ΘΕΜΑ : Αίτημα του κ. Ν. Πουλιανού για χορήγηση άδειας μελέτης του υλικού του σπηλαίου Πετραλώνων.

Σχεντ.: α) Έγγραφο της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Νότιας Ελλάδος με αρ. πρωτ. 1121/6-5-2011
β) Έγγραφο μας με αρ. πρωτ 897/31-5-2011
γ) Έγγραφο της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Νότιας Ελλάδος με
αρ. πρωτ. 1751/11-7-2011
δ) Έγγραφο της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος με αρ. πρωτ. 1816/27-6-2011
ε) Έγγραφο της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος με αρ. πρωτ. 1817/27-6-2011
στ) Έγγραφο μας με αρ. πρωτ. 1975/1-9-2011

Σας διαβιβάζουμε το φάκελο του θέματος για την κατά Νόμον γνωμοδότηση και σας γνωρίζουμε τα ακόλουθα:
Με το α' σχετικό σάς διαβιβάστηκε η από 5-5-2011 αίτηση του Ν. Πουλιανού, υπαλλήλου της ΕΠΣΝΕ, ΓΙΕ Περιβάλλοντος, ειδικότητας Παλαιοανθρωπολόγου, με την οποία ζητούσε να του χορηγηθεί άδεια μελέτης «όλου του ανεσκαμμένου υλικού {λίθινα και οστέινα εργαλεία, παλαιοντολογικά ευρήματα, δείγματα ιζημάτων για αναλύσεις) από το σπήλαιο Πετραλώνων*, που φυλάσσεται στον εκθεσιακό χώρο, στις αποθήκες και cua εργαστήρια του μουσείου Πετραλώνων. Ο αιτών ανέφερε επίσης ότι για επιμέρους γεωλογικά ζητήματα προβλέπεται να υπάρξει συνεργασία με τους γεωλόγους κ.κ. Ε. Καμπούρογλου και Β Γιαννόπουλο καθώς και ότι για παλαιοντολογικά ζητήματα έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον ο κ. Α. Αθανάσιου. Συμπληρωματικά ανέφερε ότι ο ίδιος έχει συμμετάσχει στις εξερευνήσεις του σπηλαίου από το 1965 καθώς ΚΑΙ στις ανασκαφές από το 1974 ως το 1984. Εδώ βέβαια πρέπει να επισημάνουμε ότι η τελευταία άδεια ανασκαφής για το σπήλαιο Πετραλώνων χορηγήθηκε το 1980.
Με το β' σχετικό η υπηρεσία μας ενημέρωσε τον αιτούνται ότι πρέπει να προσκομίσει γραπτή συγκατάθεση του ανασκαφέως, αναλυτικό κατάλογο του υλικού που προτίθεται να μελετήσει, καθώς επίσης ότι θα πρέπει να διευκρινίσει αν τη μελέτη του υλικού θα αναλάβουν όλοι οι αναφερόμενοι ως ομάδα μελετητών, οπότε θα πρέπει να υπάρχει αναλυτικός κατάλογος αυτών και το μέρος του υλικού που θα μελετήσει καθένας ή αν. αντίθετα, οι αναφερόμενοι συνεργάτες θα αναλάβουν ανεξάρτητα τη μελέτη συγκεκριμένων κατηγοριών υλικού, οπότε οφείλουν να υποβάλουν χωριστές αιτήσεις, οι οποίες θα πρέπει να συνοδεύονται και αυτές από τη γραπτή συγκατάθεση του ανασκαφέως.
Με το γ' σχετικό μάς διαβιβάστηκε η από 28-6-2011 νέα αίτηση του κ. Ν. Πουλιανού με ορισμένα μόνο από τα στοιχεία που ζητήθηκαν. Παραθέτει τους αριθμούς καταγραφής των ευρημάτων που εκτίθενται στο μουσείο, αλλά δεν παρέχει κανένα στοιχείο για τα υπόλοιπα (που βρίσκονται στις αποθήκες). Επίσης δεν παρέχει τις διευκρινίσεις που του ζητήθηκαν για το έργο των άλλων μελετητών. Τέλος, προσκομίζει γραπτή άδεια του Α. Πουλιανού, πατερά του και ανασκαφέα του σπηλαίου δ' σχετικό), ενώ επισυνάπτει και το ε' σχετικό προκειμένου να αιτιολογήσει την έλλειψη καταλόγων των ευρημάτων.
Επειδή όμως ο τρόπος συμμετοχής των άλλων μελετητών δεν ήταν σαφής, η υπηρεσία μα; απευθύνθηκε προς αυτούς, με το στ' σχετικό, ενημερώνοντας τους για την πρόταση του κ. Πουλιανού και ζητώντας τους, αν συμφωνούν, να υποβάλουν σχετική αίτηση, στην οποία να περιγράφουν με σαφήνεια και ακρίβεια το μέρος του υλικού που προτίθενται να μελετήσουν.
Η υπηρεσία μας δεν έχει λάβει ακόμη απάντηση τους, αλλά επειδή έχουν περάσει από τότε σχεδόν δύο μήνες, διαβιβάζει το αίτημα του κ. Πουλιανού δίχως τις εν λόγω αιτήσεις.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Το σπήλαιο Πετραλώνων ανακαλύφτηκε το 1959, ενώ το 1960 ανακαλύφτηκε εδώ το γνωστό κρανίο, το αρχαιότερο ανθρώπινο λείψανο που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα στον Ελλαδικό χώρο. Ύστερα από σύντομες ανασκαφικές έρευνες του ΑΠΘ, την έρευνα και αξιοποίηση του σπηλαίου ανέλαβε η ΑΕΕ, η οποία διενήργησε ανασκαφές από το 1965 και κυρίως από το 1974 ως το 1980. Με το από 18-4-1981 ιδιωτικό συμφωνητικό παραχωρήθηκε από τον EOT στην ΑΕΕ η χρήση του σπηλαίου για αόριστο χρονικό διάστημα. Με την αναγνώριση του αρχαιολογικού χαρακτήρα και της μεγάλης σπουδαιότητας του σπηλαίου, το 1983 κηρύχτηκε αρχαιολογικός χώρος το σπήλαιο και ο χώρος γύρω από αυτό (ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ16/5680/31-1-1983, ΦΕΚ 290/Β/30-5-1983). Ακολούθησε καταγγελία της σύμβασης από τον EOT, ο οποίος απέδωσε το σπήλαιο στο ΥΠΠΟ. Η ΑΕΕ αντέδρασε προσφεύγοντας στα δικαστήρια, προκειμένου να συνεχίσει να διαχειρίζεται το σπήλαιο και έκτοτε ξεκίνησε μια μακροχρόνια διαμάχη μεταξύ αυτής και του Ελληνικού Δημοσίου (ΥΠΠΟ και EOT). Η διαμάχη αυτή έληξε το 2011, οπότε, ύστερα από την απόφαση 88/2011 της ολομέλειας του ΣτΕ που έδωσε αμετάκλητα τη δυνατότητα εκτέλεσης παλαιότερου Πρωτοκόλλου Διοικητικής Αποβολής, η ΑΕΕ ασχολήθηκε από το σπήλαιο και εγκαταστάθηκε εκεί η υπηρεσία μας για λογαριασμό του Δημοσίου.
Όλα αυτά τα χρόνια σκληρός ήταν ο αγώνας της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας να ελέγξει και να προστατεύσει τον αρχαιολογικό χώρο από επιβλαβείς ή ακόμη και μη σύννομες ενέργειες της ΑΕΕ, στην προεδρία της οποίας εναλλάσσονταν ο Αρ. και Ν. Πουλιανός.
Τα ευρήματα των ανασκαφών της ΑΕΕ βρίσκονται στο μουσείο Πετραλώνων. Ένα μικρό μέρος τους εκτίθεται στην έκθεση ενώ το μεγαλύτερο μέρος φυλάσσεται στις αποθήκες. Δυστυχώς, ύστερα από 30 και πλέον χρόνια, το σύνολο σχεδόν των ευρημάτων παραμένει ασυντήρητο (εκτός λίγων εξαιρέσεων), μη καταγραμμένο και ατεκμηρίωτο. Από τα ευρήματα που βρίσκονται στις αποθήκες, ένα μέρος τους έχει μελετηθεί (κυρίως από ξένους επιστήμονες) και ταξινομηθεί, ενώ όλα τα υπόλοιπα είναι σωρευμένα ατάκτως μέσα σε ξύλινα κιβώτια ή σε πλαστικούς σάκους. Πολλά παραμένουν όπως ακριβώς βρέθηκαν, σπασμένα και άτακτα εγκλωβισμένα μέσα σε «μάζες» σταλαγμιτικού υλικού. Συνέπεια όλων των παραπάνω είναι η γενική εικόνα να είναι αποκαρδιωτική.
Ειδικότερα, όσον αφορά την έλλειψη ημερολογίων ανασκαφής και καταλόγων ευρημάτων, με το ε' σχετικό, το οποίο ο κ. Πουλιανός επισυνάπτει στην αίτηση του, η ΑΕΕ υποστηρίζει ότι αυτά καταστράφηκαν (ή εκλάπησαν) κατά την παλαιότερη απομάκρυνση της από το σπήλαιο και μάλιστα αποδίδει ευθύνες στο ΥΠΠΟ. Ισχυρίζεται μάλιστα ότι είχε καταθέσει αντίγραφα στο ΥΠΠΟ, πλην όμως ούτε στο αρχείο της ΔΙΠΚΑ ούτε των αρμόδιων περιφερειακών υπηρεσιών υπάρχει κάτι σχετικό, ούτε η ίδια η ΑΕΕ βέβαια αναφέρει κάποιον αριθμό πρωτοκόλλου με τον οποίο παραδόθηκαν τα στοιχεία αυτά.
Εντύπωση προκαλεί μάλιστα ότι στο ίδιο σχετικό περιλαμβάνεται υπόδειξη προς την υπηρεσία να προβούν από κοινού στην καταγραφή των ευρημάτων. Συγχέοντας μάλιστα την καταγραφή των ευρημάτων με τη μελέτη, εγείρει ζήτημα κατά πόσον η υπηρεσία έχει δικαίωμα να προβεί σε καταγραφή των ευρημάτων δίχως άδεια του ανασκαφέα (με τον ισχυρισμό ότι η καταγραφή αποτελεί και ένα είδος μελέτης) Πάντως πρέπει να επισημανθεί το γεγονός ότι από το 1997 ως το 2011 που η ΑΕΕ είχε τη χρήση του σπηλαίου (ο κ. Ν. Πουλιανός μάλιστα ήταν πρόεδρος αυτής για αρκετά χρόνια, εναλλασσόμενος στη θέση αυτή με τον πατέρα του) δεν προχώρησε ούτε στην καταγραφή ούτε στη συντήρηση του υλικού (όπως είχε υποχρέωση) ούτε στη μελέτη του.

ΕΠΙ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ
Μολονότι ο αιτών δεν δηλώνει σαφώς ποια κατηγορία ευρημάτων πρόκειται να μελετήσει, από το περιεχόμενο της αίτησης προκύπτει ότι 0 ίδιος προτίθεται να μελετήσει τα λίθινα τέχνεργα. Για το σχηματισμό του σπηλαίου και των σπηλαιοθεμάτων καθώς και τη στρωματογραφία δηλώνει ότι «οι μελέτες θα γίνουν συναρθρογραφώντας από κοινού» με τους κ. Καμπούρογλου και Γιαννόπουλο ενώ τέλος τα παλαιοντολογικά κατάλοιπα δηλώνει ότι προτίθεται να μελετήσει από κοινού με τους κ.κ. Αθανασίου και Γιαννόπουλο.
Ωστόσο είναι προφανές ότι ο αιτών δεν έχε ι καθορίσει με σαφήνεια τους ακριβείς στόχους και το περιεχόμενο της μελέτης. Για παράδειγμα, ως προς τη μελέτη του σχηματισμού του σπηλαίου, του λιθωματικού διακόσμου και της στρωματογραφίας αναφέρει ότι «πρέπει να γίνει επιτόπου επίσκεψη, ώστε να συνταχθεί εν συνεχεία χρονοδιάγραμμα μελετών και παραπέρα ενεργειών που θα υποβληθούν για τα περαιτέρω στην Υπηρεσία σας». Από εδώ προκύπτει ότι αφενός μεν δεν είναι ξεκάθαρο τι ακριβώς πρόκειται να μελετηθεί αφετέρου δε ότι σχεδιάζεται περισσότερο παραπέρα έρευνα παρά μελέτη υλικού.
Προς το παρόν βέβαια δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη παρά μόνο το σκέλος της αίτησης που άφορα τον κ. Πουλιανό, δεδομένου ότι οι άλλοι μελετητές δεν έχουν υποβάλει σχετική αίτηση, όπως τους υποδείχτηκε. Ο κ. Πουλιανός όμως δεν είναι αρχαιολόγος και συνεπώς δεν μπορεί να του χορηγηθεί άδεια μελέτης αρχαιολογικού υλικού, όπως είναι τα λίθινα τέχνεργα.
Συμπληρωματικά θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ακόλουθα:
• Ο κ. Πουλιανός αναφέρει ότι έχει ήδη εκδώσει μια μελέτη σχετικά με τα παλαιολιθικά τέχνεργα των Πετραλώνων «Petralonae Palaeolithicum - The eldest technology of modern humans», p. 340. Athens 2008). Αφού επισημάνουμε ότι δεν είχε ζητήσει και συνεπώς δεν του είχε χορηγηθεί άδεια μελέτης καθώς και ότι η υπηρεσία μας αγνοεί την εν λόγω μελέτη, τίθεται το ερώτημα για ποιο λόγο ζητά τώρα άδεια μελέτης.
• Ο κατάλογος του προς μελέτη υλικού που παραθέτει ο κ. Πουλιανός περιλαμβάνει αποκλειστικά και μόνο τα εκθέματα του μουσείου. Είναι Προφανές ότι η αφαίρεση υλικού προς μελέτη από τις προθήκες θα διατάρασσε την εύρυθμη λειτουργία του μουσείου. Επισημαίνεται επίσης ότι πολλά ευρήματα είναι στερεωμένα (από τον ίδιο) με κόλλα στις βάσεις των προθηκών, με συνέπεια η μελέτη τους να προϋποθέτει τη χρονοβόρα δύσκολη και επικίνδυνη διαδικασία αποκόλλησης των ευρημάτων και εκ νέου τοποθέτησης τους.
• Το μεγαλύτερο μέρος ταυ υλικού είναι αδύνατον να μελετηθεί διότι δεν έχει ακόμη καθαριστεί και συντηρηθεί.. Μεγάλος αριθμός ευρημάτων (λίθινων και οστέινων) καλύπτεται μερικώς ή εξολοκλήρου από παχύ στρώμα σταλαγμιτικού υλικού.
• Μετά την εγκατάσταση της υπηρεσίας μας στο σπήλαιο σχεδιάζεται η εκτέλεση μεγάλων έργων ανακαίνισης (τα οποία θα καταβληθεί προσπάθεια να ενταχθούν στο ΕΣΠΑ). Ήδη αυτή την περίοδο υπάλληλοι της υπηρεσίας μας προβαίνουν σε καταγραφή των ευρημάτων, ως πρώτο στάδιο για την εκπόνηση μουσειογραφικής μελέτης για την επανέκθεση των συλλογών του μουσείου.

Όπως είναι ευνόητο, μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες δεν είναι δυνατή η μελέτη υλικού τόσο στο μουσείο όσο και στο ίδιο το σπήλαιο. Για τους λόγους αυτούς προτείνουμε να μην ικανοποιηθεί το αίτημα του κ. Πουλιανού για χορήγηση άδειας μελέτης του ανασκαμμένου υλικού από το σπήλαιο Πετραλώνων.

Ύστερα από τα παραπάνω παρακαλούμε για τις δικές σας ενέργειες. Η απόφαση να εκδοθεί από τη ΔΙΠΚΑ.
Ο Προϊστάμενος της Εφορείας, Ανδρέας I. Ντάρλας, Αρχαιολόγος
Συνημμένα: Οι αιτήσεις του κ. Ν. Πουλιανού (8 φύλλα)

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ