ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ Ε΄
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 30 Ιανουαρίου 2002, με την εξής σύνθεση : Ι. Μαρή, Σύμβουλος της Επικρατείας, Προεδρεύουσα, σε αναπλήρωση του Προέδρου του Τμήματος, που είχε κώλυμα, Π. Πικραμμένος, Αθ. Ράντος, Σύμβουλοι, Μ. Κωνσταντινίδου, Θ. Αραβάνης, Πάρεδροι. Γραμματέας ο Β. Μαντζουράνης.
Για να δικάσει την από 14 Ιουνίου 1998 αίτηση : του Επιστημονικού Σωματείου με την επωνυμία "ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ", που εδρεύει στην Αθήνα, οδός Δαφνομήλη αριθμός 5, η οποία παρέστη με τον δικηγόρο Ευάγγελο Μαχαίρα (Α.Μ. 1172), που τον διόρισε με πληρεξούσιο, κατά των : 1) Υπουργού Ανάπτυξης, ο οποίος παρέστη με την Αικατερίνη Γρηγορίου, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και 2) Υπουργού Πολιτισμού, ο οποίος παρέστη με την Αγγελική Καστανά, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, και κατά του παρεμβαίνοντος Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (Ε.Ο.Τ.), που εδρεύει στην Αθήνα, οδός Αμερικής αριθμός 2, ο οποίος παρέστη με τον δικηγόρο Στυλιανό Γκίνη (Α.Μ. 14511), που τον διόρισε με πληρεξούσιο, ο οποίος δήλωσε ότι τη δίκη συνεχίζει η Α.Ε. "ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΑΚΙΝΗΤΑ" ως καθολική διάδοχος του πιο πάνω Οργανισμού.
Με την αίτηση αυτή το αιτούν Σωματείο επιδιώκει να ακυρωθούν : α) η υπ’ αριθ. ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ.45/15813/948/2.4.1998 κοινή απόφαση των Υπουργών Ανάπτυξης και Πολιτισμού, με την οποία διατάχθηκε η απόδοση από τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού (Ε.Ο.Τ.) στο Υπουργείο Πολιτισμού της χρήσεως του σπηλαίου Πετραλώνων Χαλκιδικής και της εκτάσεως του Ε.Ο.Τ. που το περιβάλλει, μαζί με τις συνοδευτικές εγκαταστάσεις του σπηλαίου και β) το υπ’ αριθ. Α.Π. ΥΠΠΟ/ΑΠΑΛΛ/Φ.03/22727/405/14.5.1998 πρωτόκολλο διοικητικής αποβολής του αιτούντος σωματείου από τον ανωτέρω χώρο, που εξεδόθη από τον Υπουργό Πολιτισμού.
Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως του Εισηγητή, Συμβούλου Αθ. Ράντου. Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τον πληρεξούσιο του αιτούντος σωματείου, ο οποίος ανέπτυξε και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως, τον πληρεξούσιο της συνεχιζούσης την δίκη ως καθολικής διαδόχου του παρεμβαίνοντος Οργανισμού Ανώνυμης Εταιρείας και τις αντιπροσώπους των Υπουργών, οι οποίοι ζήτησαν την απόρριψή της.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε
σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου κ α ι Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α
σ χ ε τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α,
1. Επειδή, για την άσκηση της κρινομένης αιτήσεως
έχουν καταβληθή τα κατά νόμο τέλη και το παράβολο (διπλότυπα εισπράξεως υπ’
αριθ. 9235212, 9235213 έτους 1998 της Δ.Ο.Υ. Ενσήμων και Δικαστικών Εισπράξεων
Αθηνών και ειδικό έντυπο παραβόλου υπ’ αριθ. 157951, σειρά Α΄).
2. Επειδή, με την αίτηση αυτή, το αιτούν σωματείο
ζητεί την ακύρωση : α) της υπ’ αριθ. ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ.45/15813/948/2.4.1998 κοινής
αποφάσεως των Υπουργών Ανάπτυξης και Πολιτισμού, με την οποία διατάχθηκε η
απόδοση από τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού (Ε.Ο.Τ.) στο Υπουργείο Πολιτισμού
της χρήσεως του σπηλαίου Πετραλώνων Χαλκιδικής και της εκτάσεως του Ε.Ο.Τ. που
το περιβάλλει, μαζί με τις συνοδευτικές εγκαταστάσεις του σπηλαίου και β) του
υπ’ αριθ. Α.Π. ΥΠΠΟ/ΑΠΑΛΛ/Φ.03/22727/405/14.5.1998 πρωτοκόλλου διοικητικής
αποβολής του αιτούντος σωματείου από τον ανωτέρω χώρο, που εξεδόθη από τον
Υπουργό Πολιτισμού. Στην δίκη παρεμβαίνουν υπέρ του κύρους των προσβαλλομένων
πράξεων με χωριστά δικόγραφα ο Ε.Ο.Τ. και η ΑΕ Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα.
3. Επειδή, ο Ε.Ο.Τ. παρενέβη στην δίκη υπό την
ιδιότητα του έχοντος την διοίκηση, διαχείριση και εκμετάλλευση της επίμαχης
εκτάσεως, όπως αυτό αναφέρεται άλλωστε και στην πρώτη προσβαλλομένη πράξη. Εν
τω μεταξύ όμως, δυνάμει του μεταγενεστέρως εκδοθέντος νόμου 2636/1998 (Α΄ 198),
όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 9 του ν. 2837/2000 (Α΄ 178), περιήλθε
αυτοδικαίως στην δεύτερη παρεμβάσα εταιρεία η κατά τα ανωτέρω διοίκηση,
διαχείριση και εκμετάλλευση, όπως δε ορίσθηκε με την παρ. 8 του άρθρου 23 του
ν. 2636/1998, που προστέθηκε με την παρ. 16 του ως άνω άρθρου 9 του ν.
2837/2000, οι εκκρεμείς δίκες που έχουν αντικείμενο περιουσιακά στοιχεία
περιερχόμενα κατά τα ανωτέρω σ’ αυτήν, συνεχίζονται από την νέα εταιρεία
αυτοδικαίως. Εφ’ όσον, συνεπώς, η ΑΕ Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα συνεχίζει την
δίκη ως διάδοχος του αρχικώς ασκήσαντος την παρέμβαση Ε.Ο.Τ., η παρέμβαση που
μεταγενεστέρως ασκήθηκε από αυτήν με χωριστό δικόγραφο πρέπει να θεωρηθή ως
υπόμνημα επί της αρχικής παρεμβάσεως.
4. Επειδή, μετά την άσκηση της αιτήσεως ακυρώσεως,
το προσβαλλόμενο πρωτόκολλο διοικητικής αποβολής ανεκλήθη με την υπ’ αριθ.
πρωτ. Α.Π. ΥΠΠΟ/ΑΠΑΛΛ./Φ.05Β-46/9497/169/15.2.1999 απόφαση του εκδόντος Υπουργού
Πολιτισμού. Συνεπώς, ως προς την πράξη αυτή, η δίκη πρέπει, κατά το άρθρο 32
παρ. 1 του π.δ/τος 18/1989, να κηρυχθή κατηργημένη.
5. Επειδή, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του
φακέλου, στο αιτούν επιστημονικό σωματείο είχε παραχωρηθή κατά χρήση και για
αόριστο χρόνο, δυνάμει της από 8.4.1981 συμβάσεως μεταξύ αυτού και του Ε.Ο.Τ.,
η έκταση του σπηλαίου Πετραλώνων Χαλκιδικής, ιδιοκτησίας του Ε.Ο.Τ., με τον
γύρω χώρο και τις συνοδευτικές εγκαταστάσεις (μουσείο, αναψυκτήριο, εκδοτήριο
εισιτηρίων κλπ.), με υποχρέωση του σωματείου να φυλάσσει, συντηρεί και
διαχειρίζεται, υπό την εποπτεία του Ε.Ο.Τ., τους χώρους αυτούς, τους οποίους
είχε και προηγουμένως στην χρήση του. Στην σύμβαση είχε περιληφθή και ρήτρα
κατά την οποία ο Ε.Ο.Τ. διατηρούσε το δικαίωμα μονομερούς καταγγελίας της στην
περίπτωση που θα αποφάσιζε να αναθέσει το ερευνητικό επιστημονικό έργο της
αξιοποιήσεως του σπηλαίου σε άλλον επιστημονικό φορέα. Με την υπ’ αριθ. Φ.
16/5680/31.1.1983 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Επιστημών (Β΄ 290), το σπήλαιο,
όπου είχαν διενεργηθή ανασκαφές και είχαν προκύψει ευρήματα αρχαιολογικού και
παλαιοντολογικού ενδιαφέροντος, μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο του,
χαρακτηρίσθηκε ως αρχαιολογικός χώρος, η δε ευρύτερη περιοχή του ως τοπίο
ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους. Την 13.5.1983, ο Ε.Ο.Τ. κατήγγειλε την σύμβαση,
προκειμένου να παραχωρηθή η έκταση στην Εφορία Παλαιοντολογίας και
Σπηλαιολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού, η καταγγελία όμως αυτή, που γεννούσε,
όπως έγινε δεκτό με την υπ’ αριθ. 3183/1984 απόφαση του Συμβουλίου της
Επικρατείας, ιδιωτική διαφορά, κρίθηκε ανίσχυρη, ως καταχρηστική, με την υπ’
αριθ. 469/1994 απόφαση του Εφετείου Πειραιώς, που κατέστη αμετάκλητη με την υπ’
αριθ. 1632/1995 απόφαση του Αρείου Πάγου. Με την υπ’ αριθ. 8507/1996 απόφαση
του Πρωτοδικείου Αθηνών, που κατέστη τελεσίδικη με την υπ’ αριθ. 3798/1997
απόφαση του Εφετείου Αθηνών, ο Ε.Ο.Τ. υποχρεώθηκε να παραδώσει εκ νέου στην
αιτούσα την χρήση του σπηλαίου, οι δε μετά ταύτα εκδοθείσες υπ’ αριθ. πρωτ.
ΑΡΧ/Α3/12629/208/16.5.1997 και ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α3/12804/343/19.5.1997 πράξεις του
Υπουργού Πολιτισμού, με τις οποίες, μεταξύ άλλων, απαγορεύθηκε η πρόσβαση των
μελών της αιτούσης στην περιοχή του σπηλαίου, ακυρώθηκαν με την υπ’ αριθ.
2129/1998 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας. Με την απόφαση αυτή έγινε
δεκτό ότι, ισχυούσης της συμβάσεως, η αιτούσα έχει την αποκλειστική διαχείριση
του σπηλαίου, του περιβάλλοντος χώρου και των συνοδευτικών εγκαταστάσεων, και
ότι, λόγω του αρχαιολογικού ενδιαφέροντος του χώρου, το Υπουργείο Πολιτισμού
διατηρεί μεν την ευθύνη και εποπτεία επί του χώρου, δυνάμενο να τον επιθεωρεί
και να απευθύνει συστάσεις και υποδείξεις για τα θέματα της αρμοδιότητός του,
χωρίς όμως να περιορίζει τα δικαιώματα της αιτούσης και χωρίς να δύναται να
επεμβαίνει, με μονομερείς πράξεις του, σε θέματα διαχειρίσεως του χώρου, τα
οποία αποτελούν αντικείμενο της μεταξύ του Ε.Ο.Τ. και της αιτούσης συμβάσεως.
Με τις σκέψεις αυτές, το Δικαστήριο έκρινε ότι η έκδοση των προσβληθεισών εκεί
πράξεων ήταν μη νόμιμη διότι συνιστούσε ανεπίτρεπτη μονομερή παρέμβαση του
Υπουργού Πολιτισμού στο μεταξύ Ε.Ο.Τ. και αιτούσης συμβατικό καθεστώς, που
εξερχόταν από τα όρια της εποπτικής αρμοδιότητός του. Κατά την διάρκεια της
ανωτέρω εκκρεμοδικίας, εκδόθηκε ο ν. 2557/1997 (Α΄ 271/ 24.12.1997), με το
άρθρο 9 παρ. 13 του οποίου ορίσθηκαν τα εξής : "13. Με κοινή απόφαση των
Υπουργών Ανάπτυξης και Πολιτισμού αποδίδονται στο Υπουργείο Πολιτισμού χώροι
που εκμεταλλεύεται ο Ε.Ο.Τ., οι οποίοι έχουν αρχαιολογικό ή σπηλαιολογικό
ενδιαφέρον, για τη διασφάλιση της αρχαιολογικής ή κάθε άλλης συναφούς
επιστημονικής έρευνας. Με βάση την παραπάνω κοινή υπουργική απόφαση ο Υπουργός
Πολιτισμού εκδίδει πρωτόκολλο διοικητικής αποβολής οποιουδήποτε νέμεται,
κατέχει ή χρησιμοποιεί τους χώρους στους οποίους αναφέρεται η παράγραφος αυτή.
Τρίτοι που τυχόν έχουν συμβατικά δικαιώματα χρήσης των παραπάνω χώρων μπορούν
να αξιώσουν αποζημίωση με δικαιοπάροχο τον Ε.Ο.Τ.". Οι προσβαλλόμενες
πράξεις έχουν εκδοθή δυνάμει της διατάξεως αυτής. Με την πρώτη, και μόνη
παραμένουσα σε ισχύ από αυτές, ορίζεται "να αποδοθεί από τον Ελληνικό
Οργανισμό Τουρισμού (Ε.Ο.Τ.) στο Υπουργείο Πολιτισμού η χρήση του σπηλαίου και
της έκτασης του Ε.Ο.Τ. στην οποία βρίσκεται το σπήλαιο Πετραλώνων Χαλκιδικής
... μαζί με τις εγκαταστάσεις της ...". Κατά τα ήδη, όμως, εκτεθέντα, ο Ε.Ο.Τ.
δεν ευρίσκεται στην χρήση του χώρου ούτε, άλλωστε, θα μπορούσε νομίμως να
ευρίσκεται σ’ αυτήν όσο το συμβατικό καθεστώς δεν έχει εγκύρως ανατραπή ή όσο η
αιτούσα δεν έχει νομίμως αποβληθή από τον χώρο για παράβαση συμβατικού όρου ή
υποδείξεως του Υπουργείου Πολιτισμού. Συνεπώς, η έννοια της ανωτέρω διατάξεως
του ν. 2557/1997, με την οποία, άλλωστε, δεν απαγγέλεται ρητώς λύση της
συμβάσεως, είναι, στην προκειμένη περίπτωση, ότι ο Υπουργός Πολιτισμού, ως εκ
της αρχαιολογικής σημασίας του χώρου, υπεισέρχεται, για λογαριασμό του
Δημοσίου, στα δικαιώματα και υποχρεώσεις του Ε.Ο.Τ. ως αντισυμβαλλόμενος της
αιτούσης, δεσμευόμενος, βεβαίως, και αυτός από το προπεριγραφέν και απορρέον
από αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις καθεστώς του χώρου. Επομένως, μόνο περιεχόμενο
της προσβαλλομένης πράξεως, που εκδόθηκε σε εφαρμογή του νόμου αυτού, είναι η
υπεισέλευση του Υπουργού Πολιτισμού στα δικαιώματα και υποχρεώσεις του Ε.Ο.Τ.
ως προς τον επίμαχο χώρο, από πλευράς δε της αιτούσης μόνη μεταβολή είναι η
αλλαγή αντισυμβαλλομένου, χωρίς αλλαγή του καθεστώτος του χώρου. Υπό τα
δεδομένα, όμως, αυτά, η έκδοση της προσβαλλομένης πράξεως κατ’ ουδέν επηρεάζει
τα δικαιώματα και υποχρεώσεις της αιτούσης στον χώρο του σπηλαίου Πετραλώνων,
ούτε, άλλωστε, αυτή προβάλλει ότι βλάπτεται στην νομική της κατάσταση από την
έκδοση της πράξεως με το προπεριγραφέν περιεχόμενό της. Επομένως, η αιτούσα
στερείται εννόμου συμφέροντος προς προσβολή της πράξεως αυτής και η αίτηση
ακυρώσεως πρέπει να απορριφθή, ως προς την πράξη αυτήν, ως απαράδεκτη για τον
ανωτέρω λόγο και να γίνει δεκτή η παρέμβαση κατά το αντίστοιχο μέρος της.
6. Επειδή, το Δικαστήριο, εκτιμώντας τις συνθήκες της υποθέσεως, κρίνει ότι
το αιτούν πρέπει να απαλλαγή από την δικαστική δαπάνη του Δημοσίου και του
παρεμβαίνοντος.
Δ ι ά τ α ύ τ α
Καταργεί εν μέρει την
δίκη, κατά το σκεπτικό.
Απορρίπτει την κρινομένη
αίτηση κατά τα λοιπά.
Διατάσσει την κατάπτωση
του παραβόλου.
Δέχεται, κατά το μέρος
αυτό, την παρέμβαση.
Απαλλάσσει το αιτούν
σωματείο από την δικαστική δαπάνη του Δημοσίου και του παρεμβαίνοντος.
Η διάσκεψη έγινε στην
Αθήνα στις 25 Φεβρουαρίου 2002
Η Προεδρεύουσα Σύμβουλος Ο Γραμματέας
Ι. Μαρή Β.
Μαντζουράνης
και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια
συνεδρίαση στις 4 Δεκεμβρίου 2002.
Ο Προεδρεύων Αντιπρόεδρος Ο Γραμματέας
Κ. Μενουδάκος Β. Μαντζουράνης