7381 CURRENT ANTHROPOLOGY τ. 29. Αρ. 5, Δεκέμβριος 1988
Στο προαναφερόμενο τεύχος ο καθηγητής ανθρωπολογίας (στην Πολωνία, το Κέιπ Τάουν και τελικά την Αυστραλία) Δρ Μ. Hennenberg απέστειλε επιστολή στο μεγαλύτερης παγκόσμια κυκλοφορίας επιστημονικό ανθρωπολογικό περιοδικό, το Current Anthropology (Σύγχρονη Ανθρωπολογία), με την οποία εκφράζει τον τρόμο που προκαλούν οι χειρισμοί των Ελληνικών Αρχών για το σταμάτημα των ερευνών στο Σπήλαιο Πετραλώνων.
Η επιστολή αυτή δημοσιεύθηκε πριν την δικαίωση της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος στα Ελληνικά Δικαστήρια το 1997, δυστυχώς όμως παραμένει μέχρι σήμερα (2014) επίκαιρη. Η επιστολή δημοσιεύθηκε στη στήλη:
ΟΙ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΜΑΣ, ΓΡΑΦΟΥΝ
Μόλις έχω επιστρέψει από το δεύτερο Πανελλήνιο Συνέδριο Ανθρωπολογίας το οποίο έφερε σε επαφή περίπου εκατό επιστήμονες από την Ελλάδα, την Αμερική, την Αγγλία, την Ιταλία και τη Ν. Αφρική. Το συνέδριο συνήλθε στην Αθήνα (27-29 Μαΐου 1988), αλλά είχα επίσης την ευκαιρία να επισκεφθώ το χώρο των Πετραλώνων του Κάτω και Μέσου Πλειστοκαίνου, όπου ανακαλύφθηκαν, μεταξύ άλλων, ένα από τα αρχαιότερα ανθρώπινα υπολείμματα ης Ευρώπης. Δυστυχώς ο Δρ Α. Πουλιανός αναγκάστηκε από τις Ελληνικές Αρχές να εγκαταλείψει την έρευνα του χώρου, την οποία με εξαιρετική ικανότητα, διηύθυνε από το 1965. Η επιγραφή "Ανθρωπολογικό Μουσείο" έχει ξηλωθεί από τον τοίχο του κτιρίου του μουσείου και αντικατασταθεί από το σήμα ενός τουριστικού οργανισμού (ΕΟΤ). Δίπλα στην είσοδο του μουσείου υπάρχει μία μαρμάρινη πλάκα που περιγράφει (νομίζω τουλάχιστον, επειδή είναι στα Ελληνικά) τη σκοπιμότητα του μουσείου και δηλώνει ότι αυτό είχε ανεγερθεί με προσπάθειες του Δρ. Α. Πουλιανού. Το όνομά του έχει βάναυσα σβηστεί με καλέμι (αν και ορισμένα μέρη - γράμματα - διακρίνονται ακόμα). Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κανένας αρμόδιος ανθρωπολόγος που να επιβλέπει το μουσείο και το χώρο.
Στο σπήλαιο Πετραλώνων και το μουσείο του έχει εστιαστεί η ανθρωπολογική δραστηριότητα της Ελλάδας, προσελκύοντας νέους ερευνητές και υπερπόντιους επισκέπτες, ενώ πρόσφατα στο χώρο αυτό φιλοξενήθηκε το Τρίτο Πανευρωπαϊκό Ανθρωπολογικό Συνέδριο. Δεν προτίθεμαι να πάρω θέση στην επιστημονική διαμάχη σχετικά με τις λεπτομέρειες της χρονολόγησης και της ερμηνείας μερικών από τα ευρήματα των Πετραλώνων, η μελλοντική έρευνα θα παράσχει τα τελικά πορίσματά της. Νομίζω όμως ότι είναι ανήθικο να εξαλείφονται (διαγράφονται) γεγονότα με μία σμίλη και να παρεμποδίζονται ικανοί ερευνητές από το να συνεχίζουν το έργο τους στο χώρο. Είναι επιζήμιο για τις ίδιες τις αρχές μας ένας τόσο σημαντικός χώρος να έχει παραδοθεί στη φθορά.
Με συντριπτική πλειοψηφία, το (Πανελλήνιο) Συνέδριο την 30η Μαΐου 1988 εξέδωσε ένα ψήφισμα πάνω στο θέμα. Σαν συνεργάτης του Current Anthropology για περισσότερο από 12 χρόνια και με την ελπίδα ότι τουλάχιστον θα ξεκινήσει από τις στήλες του συζήτηση σχετικά με τη μοίρα ενός σημαντικού χώρου, σας υποβάλλω για δημοσίευση αυτό το ψήφισμα:
Το Δεύτερο Πανελλήνιο Συνέδριο Ανθρωπολογίας εκφράζει την εκτίμησή του για το έργο που επιτελεί η Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος. Η ευρύτητα των θεμάτων, το βάθος του χρόνου που καλύφθηκε, και η προώθηση της συνεργασίας ανάμεσα σε διαφορετικές ειδικότητες διασφαλίζουν την υψηλή ποιότητα και τη σπουδαιότητα των αποτελεσμάτων.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως όλα τα δεδομένα για την καταγωγή των ανθρώπων και της σύγχρονης διαβίωσής τους αποτελούν αντικείμενο ενδιαφέροντος όλης της ανθρωπότητας, και ότι καμία προσπάθεια σχετικά με την έρευνά τους δεν πρέπει να πηγαίνει χαμένη. Πάντως εξαιτίας της σπανιότητάς τους, τα παλαιότερα απολιθωμένα ίχνη της ανθρώπινης ζωής είναι ειδικής σπουδαιότητας. Το σπήλαιο Πετραλώνων (μαζί με άλλες ανάλογες θέσεις) ξεχωρίζει ανάμεσα στις σημαντικότερες αποδείξεις (που υπάρχουν) για την καταγωγή των ανθρώπων. Το (Πανελλήνιο) Συνέδριο (του 1988) επιδοκιμάζει πλήρως το ψήφισμα του Τρίτου Πανευρωπαϊκού Ανθρωπολογικού Συνεδρίου (του 1982), πως "το ερευνητικό έργο που πραγματοποιήθηκε στο σπήλαιο επί πολλά έτη από τον Δρ Α. Πουλιανό και τους συνεργάτες του είναι πολύ εντυπωσιακό όσον αφορά το επιστημονικό επίπεδο, την περιεκτικότητα και το μέγεθος των προσπαθειών που καταβλήθηκαν". Τα Πετράλωνα είναι σίγουρα ο πρώτος, ανάμεσα σε πολλούς προϊστορικούς χώρους, που δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί στην Ελλάδα. Η εξερεύνησή τους είναι απαραίτητη για την πλήρη κατανόηση του παρελθόντος μας.
Η Ελλάδα υπήρξε το κέντρο ενός εκπληκτικού πολιτισμού κατά την κλασσική αρχαιότητα. Οπωσδήποτε αυτό το σπουδαίο γεγονός δεν πρέπει να κατευθύνει επιλεκτικά την προσοχή των επιστημόνων στη μελέτη μόνο των πολιτισμικών κατάλοιπων της κλασσικής εποχής. Οι μελέτες των υπολειμμάτων ανθρώπινων σκελετών των κλασσικών χρόνων, όπως επίσης και εκείνων των σύγχρονων κατοίκων της χώρας είναι απαραίτητες για να εκτιμηθεί κατάλληλα (δεόντως) η ελληνική συνεισφορά στο σύγχρονο κόσμο.
Η γνώση είναι ανάμεσα στους πλέον πολύτιμους πόρους (θησαυρούς) της ανθρωπότητας. Η επιδίωξή της θα έπρεπε να επιζητείται ελεύθερα και να διαμοιράζεται ανάμεσα στα έθνη. Γι’ αυτό βλέπουμε με μέγιστο τρόμο το σταμάτημα των εργασιών στο σπήλαιο Πετραλώνων και την παρέμβαση με το διωγμό ακόμα και των υπόλοιπων επιστημονικών στόχων της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος από τις Ελληνικές Αρχές. Το Σπήλαιο Πετραλώνων, ανοιχτό για το κοινό και αφημένο χωρίς κατάλληλη επιστημονική επίβλεψη, παρουσιάζει ήδη σημάδια καταστροφής. Στοιχεία που επέζησαν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, εξαφανίζονται ανεπανόρθωτα.
Το Συνέδριο κάνει έκκληση στη Διεθνή Επιστημονική Κοινότητα να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να προστατευθούν τα ανεκτίμητα δεδομένα σχετικά με την καταγωγή των ανθρώπων και να καταστεί δυνατόν ερευνητές με πολυετή επί τόπου εμπειρία να συνεχίσουν το έργο τους στο πνεύμα της ακαδημαϊκής ελευθερίας και προς όφελος (ευεργέτημα) της ανθρώπινης γνώσης.
ΜΑΤΣΙ ΧΕΝΕΜΠΕΡΓΚ
Τμήμα Ανατομίας και Βιολογίας των Κυττάρων, Παν/μιο του Κέιπ Τάουν, Ν. Αφρική 7 VI 88