ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ

Μη κερδοσκοπικός επιστημονικός φορέας

Αθήνα 23-11-2009, αρ. πρωτ. 1336

Προς: Το Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων

Α) Γραφείο κ. Υπουργού

Β) Γραφείο κ. Γενικού Γραμματέα

Γ) Δ/νση Σπουδών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης

(: που διαβιβάστηκε προς το παιδαγωγικό ινστιτούτο - 146634/Γ1/25-11-09)

Θέμα: ΑΚΡΙΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟ ΣΕ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Στο βιβλίο Φυσικής της 5^ης Δημοτικού (κατά 75% συγχρηματοδοτούμενο από την Ε.Ε.) αναγράφεται (σελ. 14): «Ήδη από τον 5^ο αιώνα π.Χ. ο Δημόκριτος… υποστήριζε ότι αν τεμαχίσουμε την ύλη σε ολοένα και μικρότερα κομμάτια, θα φτάσουμε κάποτε σε ένα αδιαίρετο σωματίδιο… το άτομο… Ο Δημόκριτος είχε δίκιο… Αλλά και τα άτομα αποτελούνται από μικρότερα σωματίδια - σε αυτό ο Δημόκριτος δεν είχε δίκιο - τα πρωτόνια και τα νετρόνια, που αποτελούν τον πυρήνα και τα ηλεκτρόνια που περιστρέφονται γύρω από τον πυρήνα. Τα πρωτόνια και τα νετρόνια αποτελούνται και αυτά από μικρότερα σωματίδια, τα κουάρκ. Σήμερα θεωρούμε τα ηλεκτρόνια και τα κουάρκ θεμελιώδη ή αλλιώς στοιχειώδη σωματίδια από τα οποία αποτελείται η ύλη σε όλες τις μορφές της. Είναι εκπληκτικό αλλά πραγματικό. Το τεράστιο πλήθος των διαφορετικών υλικών σωμάτων αποτελείται από 3 μόνο διαφορετικά σωματίδια ύλης, τα ηλεκτρόνια και δύο διαφορετικά κουάρκ …».

Θετικό είναι το γεγονός πως τα παιδιά εμπεδώνουν ότι η ύλη αποτελείται από στοιχειώδη σωματίδια (σαν τούβλα κατασκευής των πάντων, εμβίων κα μη όντων). Όμως το ότι παραποιούνται τα λεγόμενα του Δημόκριτου - ειδικά στην Ελλάδα - μάλιστα χωρίς κανένα λόγο στα μάτια 10χρονων παιδιών, αυτό δεν είναι θετικό, καθώς παρόμοιες αναφορές δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, παρά μπορούν να αναχθούν σε κάποιο είδος απίθανης σύγχυσης.

Ο δημοκρατικών αρχών Δημόκριτος (460-370), που προερχόταν από παραδοσιακά και βαθύτατα δημοκρατική, αν και πάμπλουτη οικογένεια (που του άφησε κληρονομιά το τεράστιο ποσό των 100 τάλαντων, το οποίο καταξόδεψε για επιστημονικές έρευνες και ταξίδια), διατύπωσε, επηρεασμένος και από τον δάσκαλό του Λεύκιππο, την ιδέα ότι οι μικρότερες ποσότητες της ύλης είναι «αι άτομαι», μεταξύ των οποίων υπάρχει κενό, όπου αέναα κινούνται και δεν μπορούν να καταστραφούν.

Ως φιλοσοφικό – θεωρητικό υπόβαθρο αυτής της ανυπέρβλητης ιδέας υπήρξε το ότι η κριτική αντίληψη του περιβάλλοντα κόσμου γίνεται μέσω των αισθήσεων. Επίσης, ότι τα άτομα δεν υπόκεινται σε γέννηση ή φθορά, πως με τις ενώσεις και τους διαχωρισμούς τους δημιουργούν όλα τα πράγματα, τα οποία μεταβάλλονται λόγω της εγγενούς τους κίνησης, η οποία με τη σειρά της τα φέρνει σε σύγκρουση, με αποτέλεσμα να συνενώνονται ή να απωθούνται, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα να ερμηνεύονται όλα τα φαινόμενα που παρατηρούνται στον κόσμο. Το μη διαιρετό των ατόμων αποτελεί αναγκαία συνθήκη για τη διατήρηση του αιώνιου της ύπαρξής τους, καθότι αν αυτά τέμνονταν, θα διαιρούνταν σε άλλα σώματα, παύοντας έτσι να υπάρχουν.

Σχεδόν δυόμισι χιλιάδες χρόνια αργότερα, το 1803 ή 1805 ο Βρετανός μετεωρολόγος και φυσικοχημικός John Dalton (1766 - 1844), που όπως οι περισσότεροι σύγχρονοί του διάβαζαν τα συγγράμματα των αρχαίων Ελλήνων (π.χ. Δαρβίνος κ.ά.), ύστερα από πειράματα σε ορισμένα αέρια, οδηγήθηκε στη διατύπωση της ατομικής θεωρίας (με βάση το ατομικό βάρος). Έτσι, ο Ντάλτον σε μια αξιέπαινη δημοσίευση, αναγνώρισε πλήρως τον αρχαίο φιλόσοφο από τα Άβδηρα, αναβίωσε το δημοκρίτειο όρο των ατόμων - atoms, προκαλώντας τεράστια εντύπωση και τις αντίστοιχες παγκόσμια επιστημονικές ανατροπές. Με βάση τα άτομα δόθηκε στη συνέχεια η ευκαιρία στους Rutherford (το 1911), Bohr (το 1913), Pauli (το 1926), μέχρι τους πιο σύγχρονους επιστήμονες, να ανασκευάσουν συμπληρώνοντας την ατομική θεωρία, φτάνοντας στα σημερινά κβάντα, κουάρκ και ηλεκτρόνια.

Συνεπώς, από την πλευρά των χημικών ενώσεων τα άτομα όπως νοούνται σήμερα στη φυσικοχημεία είναι αναλλοίωτα, ενώ από την σκοπιά των πυρηνικών αντιδράσεων, μέσω π.χ. της πυρηνικής σύντηξης ή σχάσης, ο αριθμός των σωματιδίων στον πυρήνα (άρα και η φύση των ατόμων) οδηγείται σε αλλαγές επί των ιδιοτήτων τους. Έτσι, σε όποια εκδοχή και αν σταθούμε, ο Δημόκριτος, είχε πάντα δίκιο, είτε θεωρώντας τα άτομα ως αδιαίρετα συστατικά χημικών ενώσεων, είτε ως αδιαίρετα υποατομικά σωματίδια. Αυτό συμβαίνει δηλ. ανεξάρτητα από το εάν έστω υποτεθεί ότι ονομάστηκαν τα άτομα έτσι «λανθασμένα» από τον Dalton, και αφορούν ακόμα μικρότερα σωματίδια. Εξάλλου ούτε ο Δημόκριτος μπορούσε να γνωρίζει τι θα έκανε ο Ντάλτον το 1800, ούτε ο Ντάλτον ήταν δυνατόν με τα τότε δεδομένα να ξέρει τι τύχη επιφυλασσόταν στη μετεξέλιξη της ατομικής του θεωρίας, οι βασικές αρχές της οποίας εξακολουθούν να ισχύουν και να διδάσκονται μέσω του γνωστού περιοδικού συστήματος των στοιχείων. Για αυτό το λόγο στο παρόν γράμμα-άρθρο υποστηρίζεται ότι δεν υπάρχει πάντως λόγος να αλλάξει η διεθνώς καθιερωμένη αντίστοιχη ορολογία, καθώς μια εκ νέου ονομασία των εννοιών θα προκαλούσε μια αναίτια παγκόσμια μεγασύγχυση.

Έτσι, όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα του πειράματος του CERN στην Ελβετία, γεγονός παραμένει ότι τη θεωρητική διορατικότητα για την φύση των πραγμάτων μπορούσε να έχει μόνο (κρίνοντας εκ του αποτελέσματος) ο (κατ’ ετυμολογία του ονόματος) εκλεκτός του (δημοκρατικού προφανώς) λαού (the chosen of the people) Δημόκριτος.

Λέγεται ότι ο Πλάτων ήταν πολύ αντίθετος με τις ιδέες περί ατόμων του Δημόκριτου, ώστε κάποια στιγμή διέταξε να κάψουν όλα του τα βιβλία. Είναι άραγε τυχαίο ότι κανένα από τα έργα τού μέγα δημοκράτη φιλοσόφου, που θεωρείται σήμερα ο πατέρας της επιστήμης, δεν σώζεται αυτούσιο; Με τον «εξοστρακισμό» όμως του Αβδηρίτη στοχαστή και από τα σύγχρονα ελληνικά σχολικά βιβλία, δεν έχει φτάσει πια το πράγμα στο απροχώρητο;

Με βάση τα προαναφερόμενα η αντίστοιχη λανθασμένη αναφορά (ότι ο Δημόκριτος δεν είχε δίκιο) προτείνεται στο μεν σχολικό βιβλίο του Δημοτικού να απαλειφθεί, ενώ σε πιο προχωρημένες τάξεις και βαθμίδες να διδάσκεται όλη η αλήθεια.

Καθότι βάσει του καταστατικού μας, αλλά και ως απλοί πολίτες, έχουμε έννομο συμφέρον, σας παρακαλούμε να μας γνωρίσετε σε τι σχετικές ενέργειες προτίθεστε να προβείτε.

Πηγές

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2009) - Δ΄ ΕΚΔΟΣΗ – ISBN 960-06-1880-1

BAKALIS, NIKOLAOS (2005) - Handbook of Greek Philosophy: From Thales to the Stoics: Analysis and Fragments, Trafford Publishing, ISBN 1-4120-4843-5.

BARNES, JONATHAN (1982) - The Presocratic Philosophers, Routledge Revised Edition.

BARNES, JONATHAN (1987) - Early Greek Philosophy, Penguin.

DIODORUS SICULUS (Διόδωρος Σικελιώτης) - Bibliotheca historica.

DIOGENES LAËRTIUS (Διογένης Λαέρτιος) - Lives and Opinions of Eminent Philosophers.

Wikipedia (2009) - Democritus.

Σημ: Η ανωτέρω επιστολή δημοσιεύθηκε επίσης στην HELLHΝΩΝ ΛΟΓΟΣ της 27-11-2009.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ