Αθήνα 4-9-2000
Προς το Υπουργείο Πολιτισμού
Μπουμπουλίνας 20, Αθήνα
1) κ. Υπουργό Πολιτισμού (2361 / 5-9-2000)
2) κ. Γενικό Διευθυντή Αρχαιοτήτων (43293 / 5-9-2000)
3) κ. Γενικό Διευθυντή Διοικητικού (43294 / 5-9-2000)
4) κ. Γενικό Διευθυντή Οικονομικών Υποθέσεων (43295)
Θέμα: Αντιεπιστημονική και αντι-εκπαιδευτική έκδοση της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας- Σπηλαιολογίας (ΕΠΣ).
Αξιότιμοι κύριοι,
Λάβαμε πρόσφατα γνώση περί ενός 16σέλιδου έντυπου της ΕΠΣ, που εκδόθηκε στα πλαίσια εκπαιδευτικού προγράμματος για μαθητές των σχολείων της επικράτειας με τίτλο: «Ο Κόσμος των Σπηλαίων, τεύχος 2, Παλαιοντολογικό». Η ανάλυση των λαθών που ακολουθεί δεν αφήνει καμία αμφιβολία ότι πρόκειται για μία αντιεπιστημονική και αντι-εκπαιδευτική έκδοση. Για το λόγο αυτό σας παρακαλούμε να ανακληθεί και να μη διανεμηθεί στα σχολεία το εν λόγω τεύχος και να προβείτε στις από το νόμο σχετικές ενέργειες. Αναμένουμε σε εύθετο χρόνο την δική σας απάντηση, διαφορετικά θα θεωρήσουμε ότι μας επιτρέπετε να χειρισθούμε το ζήτημα όπως νομίζουμε και κατ' αρχάς να αποστείλουμε το παρόν έγγραφο στα σχολεία της Επικράτειας και τους εκπροσώπους της Βουλής και του Τύπου.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΛΑΘΩΝ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΤΕΥΧΟΥΣ 2 ΤΗΣ ΕΠΣ – 2000
Σε γενικές γραμμές το κείμενο είναι δυσνόητο, ελλιπές και συχνά ανακριβές,
ενώ αντίθετα τα εκπαιδευτικά κείμενα πρέπει να είναι κατανοητά σε όλους και
όχι μόνο στους γραφειοκράτες συντάκτες τους. Εκτός από τις πάνω από 50 χειρόγραφες
επισημάνσεις σε φωτοτυπίες (που επισυνάπτονται) του τεύχους 2, παρατίθενται
στη συνέχεια και τα πιο κραυγαλέα επιστημονικά και εκπαιδευτικά λάθη και παραλείψεις.
Οι φωτογραφίες στην 1η, αλλά και τη 2η σελίδα, με τους σπασμένους σταλακτίτες,
μπορούν να θεωρηθούν τουλάχιστον ως κακής εκπαιδευτικής έμπνευσης, που θυμίζουν
μία σκόπιμη υποβάθμιση των ελληνικών σπηλαίων. Σχεδόν όλες οι υπόλοιπες φωτογραφίες
παρουσιάζουν είτε λάθη, είτε παραλήψεις.
Στη σελίδα 5, παράγραφος 1, στη θέση της λέξης Παλαιοντολογίας έπρεπε να αναγράφεται:
Παλαιοβιολογίας (Παλαιοβοτανικής, Παλαιοντολογίας, Παλαιοανθρωπολογίας) με
την αρωγή της Γεωλογίας (Στρωματογραφίας, Ορυκτολογίας, Γεωφυσικής), της Παλαιοοικολογίας,
της Παλαιογεωγραφίας και πολλών άλλων επιστημονικών κλάδων που έχουν τεθεί
στην υπηρεσία της μελέτης του παρελθόντος. Έτσι, θα δινόταν η δυνατότητα στους
μαθητές να μάθουν και για επιστήμες λιγότερο γνωστές και να αναπτύξουν ευρύτερα
τα ενδιαφέροντά τους.
Στην ίδια παράγραφο, μετά τη λέξη Μονοκύτταροι χρειάζονται επεξηγηματικά
για τους μαθητές δύο λόγια όπως: Συνήθως τα παλαιότερα γεωλογικά στρώματα
βρίσκονται πιο βαθιά μέσα στη γη και τα νεώτερα πιο κοντά στην επιφάνειά της,
εκτός δηλαδή και αν αυτά διαταραχθούν από φυσικά φαινόμενα όπως σεισμοί, ηφαίστεια
και άλλα. Έτσι, μπορούμε να παρακολουθήσουμε ότι «σταδιακά εμφανίζονται..
.».
Παρακάτω, δίπλα στη λέξη Σπονδυλωτά σε παρένθεση, υπάρχει η επεξήγηση: «ζώα
με οστέινο σκελετό». Αυτό είναι λάθος, διότι σαν σπονδυλωτά νοούνται τα ζώα
με σπονδυλική στήλη, τα οποία μπορεί να διαθέτουν οστέινο, αλλά και χόνδρινο
σκελετό. Στο τέλος (σελ. 16) υπάρχει ένα γλωσσάριο που έχει διαφορετικό ορισμό,
όπου πάλι όμως δεν αναφέρεται καθόλου η εξ ορισμού σπονδυλική στήλη. Έτσι,
έχει ήδη παραπλανηθεί και μπερδευτεί ο μαθητής και εξαρτάται σε ποιον λιγότερο
ή περισσότερο λανθασμένο ορισμό θα τύχει να ανατρέξει. Η ύπαρξη του ίδιου
του γλωσσάριου έπρεπε να αναφέρεται έστω μία φορά στις προηγούμενες σελίδες.
Στη 2η παράγραφο της σελίδας 5, διαβάζουμε: «Μάλιστα το είδος Homo sapiens...,
έχει παρουσία μόλις διακοσίων χιλιάδων ετών». Αν μη τι άλλο έπρεπε να αναγράφεται
αφενός ο όρος ως Homo sapiens (italics, όπως και το Mastodon pentelici,
της σελ. 9) και αφετέρου να κρατηθούν οι αποστάσεις αναφέροντας τις διάφορες
κατά καφούς απόψεις για ένα επιστημονικό ζήτημα που δεν έχει λήξει (από 35.000
έως και πλέον του ενός εκ. ετών).
Όσον αφορά το σπήλαιο Πετραλώνων Χαλκιδικής (βλ. σελ. 10 του τεύχους) το ζήτημα
μας αφορά αμεσότερα και οι επισημάνσεις αφορούν: Α) Επαναλαμβάνεται η άποψη
της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταφείας (ΕΣΕ) ότι πρέπει να ονομάζεται «Κόκκινες
Πέτρες». Στην παγκόσμια βιβλιογραφία και σε όλα τα επίσημα έγγραφα του ελληνικού
κράτους είναι γνωστό σαν «σπήλαιο των Πετραλώνωv». Έτσι πρωτοαναφέρεται και
από τον Ι. Πετρόχειλο (1960) που ήταν και ο πρώτος που το εξερεύνησε. Εκ των
υστέρων, στα πλαίσια μιας παλαιομοδίτικης ονομασίας πάντων των σπηλαιολογικών
(έως και μεμονωμένων σταλαγμιτών), η κ. Α. Πετροχείλου το ονόμασε «Κόκκινες
Πέτρες», ονομασία που όμως ούτε ευσταθεί ούτε κανείς ακολούθησε. Τί να σημαίνει
η αναβίωση μετά από 40 χρόνια και η υιοθέτηση αυτής της ονομασίας και μάλιστα
ως επίσημης του ΥΠ.ΠΟ; Οπωσδήποτε όμως η σύγχυση που επιχερείται και που προκαλείται
στους μαθητές είναι πλήρης, όταν ακόμη και στο ίδιο το τεύχος παρακάτω αναφέρεται
απλά «... Σπηλαίου των Πετραλώνων. .. ».
Β) Στην επόμενη παράγραφο της σελίδας 10 αναφέρονται τα πρωτάκουστα: «...άνω
όρια των οφθαλμών...». Μάλλον εννοούνται τα υπερόφρυα τόξα, που σαν επεξήγηση
σε παρένθεση έπρεπε αντίθετα να υπάρχει: το οστέινο τμήμα της άνω οφθαλμικής
κόγχης. Στην ίδια φράση διατυπώνεται το παράδοξο: «... οι γνάθοι προεξέχουσες».
Μάλλον εννοείται η άνω γνάθος, καθόσον η κάτω δεν έχει βρεθεί. Πάλι όμως αυτό
είναι λάθος, διότι το κρανίο του Ανθρώπου των Πετραλώνων χαρακτηρίζεται από
έντονη μάλιστα ορθογναθία. Τ ο ερώτημα που αναφύεται είναι γιατί επωμίζονται
να αποφαίνονται μη ειδικοί επί του αντικειμένου της παλαιοανθρωπολογίας, με
λανθασμένα για τους μαθητές συμπεράσματα; Δεν μπορούν να δουν ότι η νοοτροπία
τους αυτή βλάπτει και εκθέτει τελικά το ΥΠ.ΠΟ;
Γ) Παρακάτω στην ίδια παράγραφο διατυπώνεται: «Η ηλικία του κρανίου, σύμφωνα
με τα νεώτερα στοιχεία, εκτιμάται σε 200.000 χρόνια... ». Το σίγουρο πάντως
είναι ότι το κείμενο του τεύχους 2 είναι μία αντιγραφή (και μάλιστα κακή)
γνώσεων άλλων ερευνητών, αλλά λάμπει δια της απουσίας του το εκπαιδευτικά
στοιχειώδες, της αναγραφής δηλαδή της βιβλιογραφίας. Έτσι μάλλον πρέπει να
ερμηνευθεί ή άγνοια των συντακτών για τα πιο πρόσφατα επιστημονικά επιτεύγματα
των ανασκαφών μας στο σπήλαιο Πετραλώνων, με τα οποία διαπιστώθηκε ότι ο Αρχάνθρωπος
των Πετραλώνων είναι περίπου 700.000 ετών, με έντονα ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά
και συνοδεύεται από τα αρχαιότερα ίχνη φωτιάς που άναψε Άνθρωπος πάνω στη
Γη. Αυτές οι θέσεις είναι οι μόνες που ισχύουν, καθόσον δεν έχουν αντικρουστεί
από κανέναν. 2) Δεχόμενοι έστω τα περί απόψεων, γιατί προβάλλεται ως επίσημη
άποψη του ΥΠ.ΠΟ. η μία παρωχημένη και ατεκμηρίωτη θέση; Μήπως μετά το 3ο Πανευρωπαϊκό
Συνέδριο Ανθρωπολογίας που διοργάνωσε ο Άρης Πουλιανός το 1982 στο Μουσείο
Πετραλώνων (με σχετικό εγκωμιαστικό ψήφισμα υπέρ των θέσεων Πουλιανού) έγινε
κάποιο νεότερο Διεθνές Συνέδριο με προσκεκλημένους όλους τους ενδιαφερόμενους
ή κάποια παρόμοια κίνηση εκ μέρους της ΕΠΣ και οδηγήθηκε σε αυτό το συμπέρασμα;
Ή τελικά συνέβη αυτό που επί έτη καταγγέλλουμε για τα περί του σπηλαίου Πετραλώνων
ζητήματα ότι δηλαδή τα των Πουλιανών αντιμετωπίζονται με ένα φανατικό, αντιεπιστημονικό
και σαν συνέπεια ανθελληνικό μένος, από την κατά τα άλλα αρμόδια από το κράτος
σημερινή κ. Προϊσταμένη (σημ. 2015: την κ. Βιβή Βασιλοπούλου, επόμενη μάλιστα Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων);
Μετά τα παραπάνω είναι προφανές ότι πράγματι πρόκειται για μία αντιεπιστημονική
και αντι-εκπαιδευτική έκδοση και ότι είναι πλήρως δικαιολογημένες οι ανωτέρω
ενστάσεις μας.
Με τιμή, για το ΔΣ,
Ο Γενικός Γραμματέας
Γιώργος Διαμάντης