Μακεδόνες, Τούρκοι και Αμερικανοί (Μάρτιος 2008)
(Απόσπασμα από το βιβλίο της ιατρού Δάφνης Πουλιανού: "΄Αρης Ν. Πουλιανός - Ανατροπές - Από τη ζωή και το έργο του" - 2006)
Σε αυτό το βιβλίο, για τους κατοίκους των Η.Π.Α. έχει γίνει κάθε φορά ειδική αναφορά, μια και οι πολίτες αυτής της Χώρας δεν διαθέτουν σαφές όνομα. Συχνά για παράδειγμα αναφέρεται λανθασμένα ο "Αμερικανός" Πρόεδρος, ενώ εννοείται ο Πρόεδρος των Η.Π.Α., μια και για όλη την ήπειρο τέτοιος θεσμός δεν υπάρχει. Αλλά και στην επιστήμη δημιουργείται πρόβλημα, όταν π.χ. αναφέρεται ο μέσος όρος ζωής στην Αμερική ή η συχνότητα εμφάνισης μιας νόσου, αν δηλαδή πρόκειται για τις Η.Π.Α. ή για ολόκληρη την ήπειρο.
Ήδη από το 1820 ο Κοραής είχε αντιληφθεί το
ζήτημα και αναφέρει τους πολίτες των Η.Π.Α. ως «Αγγλοαμερικανούς». Στην περίπτωση
αυτή όμως δημιουργείται άλλο πρόβλημα, εκείνο του καθορισμού των Αμερικανών
αγγλικής καταγωγής, σε αντιδιαστολή με τους Ελληνοαμερικανούς, Εβραιοαμερικανούς,
Γερμανοαμερικανούς, Κινεζοαμερικανούς κλπ. Έτσι μέχρι σήμερα το θέμα έχει
παραμείνει ανοικτό. Μια λέξη που αποδίδει πιθανόν καλύτερα τον επιδιωκόμενο
όρο είναι Ηπιώτες (Epians, από τα αρχικά των Η.Π.Α. στην ελληνική γλώσσα),
που με την χρήση, ίσως τους οδηγήσει και σε πιο ήπιες συμπεριφορές.
Η συζήτηση αυτή έχει ξαναγίνει τα τελευταία
χρόνια με άλλα μέλη της ΑΕΕ. Ο Νίκος Παπάς επηρεασμένος από αυτές τις συζητήσεις,
πρότεινε στα Aγγλικά τον όρο USians και τον χρησιμοποίησε στο διαδίκτυο. Επειδή
όμως αυτός ο όρος μπορεί να εκληφθεί ως δηκτικός, η προαναφερόμενη λέξη Epians,
φαίνεται πιο κατάλληλη. Αντίστοιχα, Ελληνοηπιώτης, Εβραιοηπιώτης, Γερμανοηπιώτης,
Κινεζοηπιώτης κλπ. Οι λέξεις Ελληνοαμερικανός κλπ, διατηρούνται για να εννοούνται
οι Έλληνες που έχουν γεννηθεί ή ζούνε γενικά (μόνιμα εγκατασταθεί) στην αμερικανική
ήπειρο.
Τέλος πάντων η ακριβολογία είναι σημαντική,
διαφορετικά είναι δεδομένη η σύγχυση, με αποτέλεσμα να μην καταλαβαίνει (σχεδόν)
κανείς (ξένος) γιατί το όνομα Μακεδονία δεν ταιριάζει στη νεοσυσταθείσα "Δημοκρατία
των Σκοπίων". Οι Έλληνες, με την αρχαιότερη γλώσσα, χρησιμοποιούν συνήθως
τις λέξεις με τη μέγιστη δυνατή ακρίβεια. Εξάλλου οι σημερινοί άνθρωποι χειρίζονται
χιλιάδες καλοδουλεμένες ελληνικές λέξεις, που εάν αφαιρεθούν, όχι μόνο από
τα Aγγλικά, αλλά και από όλες τις γλώσσες, δεν είναι δυνατόν να γίνει σε σύγχρονο
επίπεδο καμία ουσιώδης επικοινωνία. Δυστυχώς οι αλλοδαποί όταν χρησιμοποιούν
τις ελληνικές λέξεις που εμπεριέχουν οι γλώσσες τους, συνήθως δεν τις κατανοούν,
γιατί δεν διδάσκονται Ετυμολογία, με δυσμενείς συνέπειες κατά τη χρήση τους
στη διπλωματία, τις ανθρώπινες σχέσεις κλπ.
Δεν υπάρχει πολιτισμένος Έλληνας που δεν θέλει
ομαλές σχέσεις με οποιονδήποτε λαό, ιδίως με τους γείτονές του. Πρέπει όμως
να καταλάβουν οι φίλοι μας στα Σκόπια, και οι άλλοι ξένοι που αναμιγνύονται,
ότι είναι αναγκαίος ο σεβασμός, πρώτα από όλα για τους ίδιους, των ελληνικών
λέξεων που χρησιμοποιούν. Όσο ήταν επαρχία της Γιουγκοσλαβίας, δεν υπήρχε
ιδιαίτερο ζήτημα. Σαν ανεξάρτητο Κράτος όμως δημιουργείται θέμα.
Το όνομα Τουρκία επίσης παρουσιάζει μεγάλο
πρόβλημα, βασικά όσον αφορά την ονομασία των πολιτών της. Εκτός από το ότι
συνυπάρχουν εκεί πολλές εθνότητες, οι καθεαυτού μογγολικής καταγωγής Τούρκοι
που έφτασαν από το σημερινό Τουρκμενιστάν, αποτελούσαν μια ελάχιστη ανθρωπολογικά
μειονότητα, που σήμερα πια έχει χαθεί σχεδόν εντελώς. Μικρά Ασία ή έστω Ανατολία
είναι οπωσδήποτε ένα πιο ταιριαστό όνομα για το γεωγραφικό χώρο και κατ' αναλογία
των κατοίκων του.
Είμαι Μακεδόνισσα και ίσως μακρηγόρησα, αλλά όταν λέω πήγα στη Μακεδονία, εννοώ στο χωριό μου στην Ελλάδα και όχι στα Σκόπια. Ακούω σε συζητήσεις ότι οι «προστάτες» μας υποστηρίζουν την Τουρκία γιατί είναι μεγάλη Χώρα. Τα Σκόπια, μια μικρή Χώρα, γιατί την χρησιμοποιούν εναντίον της Ελλάδας; Για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ακούγονται λεονταρισμοί από μερικούς πολιτικούς για εσωτερική κατανάλωση. Όταν έρθει η ώρα της υπογραφής να δούμε! Θα πάρουν θέση υπέρ των εθνικών μας δίκαιων, όπως Κύπρος, σύνορα ή θα υπακούσουν στους «προστάτες» μας; Θα απαιτήσουν η Τουρκία να γίνει πρώτα ένα φιλειρηνικό Κράτος;
Σημ 1: Γεγονός, που αγνοούν
πολλοί (άλλοι σκόπιμα, οι περισσότεροι όχι), είναι ότι από ανθρωπολογικής
σκοπιάς, στη συντριπτική τους πλειονότητα, οι σλαβόφωνοι κάτοικοι της FYROM
δεν έχουν σλαβική καταγωγή. Έτσι, όντας μεν σλαβόφωνοι, δεν είναι και Σλάβοι
(όπως ούτε οι Σέρβοι κ.ά.), αλλά απόγονοι αυτόχθονων πληθυσμών. Σλαβομακεδόνες
ονομάστηκαν κατά καιρούς προς διάκριση από τους ελληνόφωνους Μακεδόνες (:λέξη
η οποία στα αρχαία Ελληνικά σημαίνει υψηλοί, συγκριτικά βέβαια με τους υπόλοιπους
Έλληνες). Για παράδειγμα η συντριπτική πλειονότητα των Ινδών, των Νοτιοαφρικανών
κ.ά., δεν είναι δυνατόν να θεωρούνται αγγλικής καταγωγής επειδή έχουν υιοθετήσει
μια αγγλοσαξωνική γλώσσα. Τα αίτια για την εξάπλωση της σλαβικής γλώσσας,
εκτός από τη Ρωσία (οι κάτοικοι της οποίας είναι βασικά σκανδιναβικής καταγωγής),
όσον αφορά και τα νότια Βαλκάνια, ως ιστορική διεργασία παραμένει ένα ανοικτό
επιστημονικό ζήτημα. Το πιθανότερο διευκολύνθηκε από τον οθωμανικό ζυγό, κατά
τον οποίο οι εξ Ασίας εισβολείς δυνάστευαν πολύ λιγότερο τους σλαβόφωνους
από τους ελληνόφωνους. Σε ζητήματα δηλαδή εθνογένεσης και της συνεπαγόμενης
εθνικής ταυτότητας, όταν δεν λαμβάνονται υπόψη τα αδιαμφισβήτητα
ανθρωπολογικά δεδομένα
(πέρα από τα γλωσσολογικά ή θρησκειολογικά), σχηματίζονται συχνά εσφαλμένες
εντυπώσεις και τοποθετήσεις. Εν κατακλείδι, αντί να εξετάζεται, όπως έκανε
ο Ρήγας Φεραίος τι μας ενώνει σαν ανθρώπους, με όσα τερτίπια μας επιφύλαξε
η όποια ιστορική διαδρομή, ακολουθείται συχνά ο δρόμος του εθελότυφλου φανατισμού,
εξυπηρετώντας τελικά το «παιχνίδι» των απανταχού πολεμοκάπηλων, και βέβαια
όχι της ευμάρειας και προκοπής των λαών μας. Όλοι έχουμε πολλά ακόμα να διδαχτούμε
από την απρόσκοπτη και χωρίς παρωπίδες παραπέρα έρευνα σχετικά με την ιστορία
της ευρύτερης περιοχής της ΝΑ Ευρώπης, στα πλαίσια μιας διακρατικής, ιδίως
διαβαλκανικής, συνεργασίας. Θα ήταν όμως τουλάχιστον παράδοξο να θέλουν οι
γείτονές μας να προσδιορίζονται με λέξεις από την ελληνική γλώσσα (Μακεδονία,
Μακεδόνες, Σκόπια κλπ) και να μην επιθυμούν τη σύμπνοια με τους Έλληνες -
γεννήτορες αυτών των ονόματων.
Σημ 2: Πέρυσι κυκλοφόρησε μαζί με το «Βήμα» ένα DVD του "National
Geographic" για τη μικρασιατική καταστροφή. Μια ενότητα σχετίζεται με
την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1922-3, όπου ξένοι ανταποκριτές (μεταξύ των
οποίων και ο Χέμινγουεϊ) αναφέρουν ότι απέναντι από τη Λέσβο, στο Αϊβαλί,
στήθηκαν χιλιάδες σκηνές υποδοχής ελληνόφωνων μουσουλμάνων, οι οποίοι δεν
γνώριζαν να ομιλούν την τουρκική γλώσσα. Εκεί, πριν τους διεκπεραιώσουν στους
προορισμούς τελικής εγκατάστασης, ήταν υποχρεωτικό πρώτα να εκμάθουν τη γλώσσα
της «νέας» τους πατρίδας. Προφανές είναι ότι οι ελληνικές αρχές έστειλαν απέναντι
Έλληνες, οι οποίοι είχαν εν τω μεταξύ βίαια εξισλαμιστεί, ενώ πληθώρα ανάλογων
περιστατικών έχουν καταγραφεί από την Αδριατική μέχρι τον Εύξεινο Πόντο (με
αλλαγές γλώσσας ή/και θρησκείας).
Σημ 3: Προ ετών έκανε τουρισμό στην Ελλάδα νεαρή Εγγλέζα φιλόλογος. Κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης, για να υποστηρίξει τη θέση της ότι οι σύγχρονες κοινωνίες είναι ανδροκρατούμενες, ετυμολόγησε τη λέξη history ως his story (:η ιστορία του). Προφανές ότι με την χρήση αβάσιμης επιχειρηματολογίας, έστω και για «καλό» σκοπό, είναι αναπόφευκτο να προκύπτουν συμπεράσματα που οδηγούν σε μια γενικευμένη σύγχυση, τροφή για όσους καιροφυλακτούν να κερδοσκοπήσουν από αυτή.
Το παρόν κείμενο μεταφράστηκε και για τις αγγλικές ιστοσελίδες μας.