Τον Δεκέμβριο του 1988 ο καθηγητής ανθρωπολογίας (στην Πολωνία, στο Κέιπ Τάουν και σήμερα στην Αδελαΐδα Αυστραλίας) Δρ Μ. Hennenberg απέστειλε επιστολή στο μεγαλύτερης παγκόσμια κυκλοφορίας επιστημονικό ανθρωπολογικό περιοδικό, το Current Anthropology (Σύγχρονη Ανθρωπολογία), με την οποία εκφράζει τον τρόμο που μπορεί να προκαλούν οι χειρισμοί των Ελληνικών Αρχών για το σταμάτημα των ερευνών στο Σπήλαιο Πετραλώνων. Η επιστολή αυτή δημοσιεύθηκε πριν την δικαίωση της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος στα Ελληνικά Δικαστήρια (1997), δυστυχώς όμως παραμένει μέχρι σήμερα επίκαιρη, όσον αφορά τη συνέχιση των ερευνών.
ΟΙ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΜΑΣ, ΓΡΑΦΟΥΝ
Μόλις έχω επιστρέψει από το δεύτερο Πανελλήνιο Συνέδριο Ανθρωπολογίας το οποίο έφερε σε επαφή περίπου εκατό επιστήμονες από την Ελλάδα, την Αμερική, την Αγγλία, την Ιταλία και τη Ν. Αφρική. Το συνέδριο συνήλθε στην Αθήνα (27-29 Μαΐου 1988), αλλά είχα επίσης την ευκαιρία να επισκεφθώ τον χώρο των Πετραλώνων - του Κάτω και Μέσου Πλειστοκαίνου - όπου ανακαλύφθηκαν, μεταξύ άλλων, μερικά από τα αρχαιότερα ανθρώπινα υπολείμματα ης Ευρώπης. Δυστυχώς ο Δρ Α. Πουλιανός αναγκάστηκε από τις Ελληνικές Αρχές να εγκαταλείψει την έρευνα του χώρου, την οποία με εξαιρετική ικανότητα, διηύθυνε από το 1965. Η επιγραφή "Ανθρωπολογικό Μουσείο" έχει ξηλωθεί από το Μουσείο και έχει αντικατασταθεί από το σήμα του Οργανισμού Τουρισμού. Δίπλα στην είσοδο του Μουσείου υπάρχει μία μαρμάρινη πλάκα που περιγράφει (νομίζω τουλάχιστον, επειδή ήταν στα ελληνικά) τη σκοπιμότητα του Μουσείου και δηλώνει ότι αυτό είχε ανεγερθεί με προσπάθειες του Δρ. Α. Πουλιανού. Το όνομά του έχει σβηστεί βάναυσα με καλέμι (αν και ορισμένα μέρη του ονόματος ακόμη διακρίνονται) και αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κανένας αρμόδιος ανθρωπολόγος που να επιβλέπει το Σπήλαιο και το Μουσείο.
Το σπήλαιο Πετραλώνων και το Μουσείο του έχουν επικεντρώσει την ανθρωπολογική δραστηριότητα στην Ελλάδα προσελκύοντας νέους ερευνητές και επισκέπτες Έλληνες και ξένους ενώ πρόσφατα στο χώρο αυτό φιλοξενήθηκε το τρίτο Πανευρωπαϊκό Ανθρωπολογικό Συνέδριο. Δεν προτίθεμαι να πάρω θέση στην επιστημονική διαφορά σχετικά με τις λεπτομέρειες της χρονολόγησης και της ερμηνείας μερικών από τα ευρήματα των Πετραλώνων. Μελλοντικά η έρευνα θα εφοδιαστεί με τα τελικά πορίσματά της. Νομίζω όμως, ότι είναι ανήθικο να εξαλείφει κανείς γεγονότα με μία σμίλη και να παρεμποδίζει αποδεδειγμένα ικανότατους ερευνητές στο να συνεχίζουν την εργασία τους στον ανασκαφικό χώρο. Είναι επιζήμιο για τις ίδιες τις επιστημονικές αρχές μας ένα τόσο σημαντικό σπήλαιο να έχει παραδοθεί στη φθορά.
Με ομόφωνη πλειοψηφία του συνεδρίου της 30 Μαΐου 1988, ψηφίστηκε μία απόφαση πάνω στο θέμα. Σαν συνεργάτης του Current Anthropology για περισσότερο από 12 χρόνια και με την ελπίδα ότι τουλάχιστον θα ξεκινήσει από τις στήλες του συζήτηση σχετικά με τη μοίρα ενός τόσο σημαντικού ανασκαφικού χώρου, υποβάλλω με θέρμη προς δημοσίευση αυτή την απόφαση:
Το δεύτερο Πανελλήνιο Συνέδριο Ανθρωπολογίας εκφράζει την ευαρέσκειά του για το έργο της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος. Το περιεχόμενο των θεμάτων, το εύρος της χρονολογικής κάλυψης και η συνεργασία ανάμεσα σε διαφορετικούς ειδικούς εξασφαλίζουν την υψηλή ποιότητα και τη σπουδαιότητα των αποτελεσμάτων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όλα τα δεδομένα σχετικά με την καταγωγή των ανθρώπων και της σύγχρονης διαβίωσής τους αποτελούν αντικείμενο ενδιαφέροντος για όλη την ανθρωπότητα και καμία προσπάθεια για την έρευνά τους δεν πρέπει να πάει χαμένη. Οπωσδήποτε εξαιτίας της σπανιότητάς τους, τα παλαιότερα απολιθωμένα ίχνη της ανθρώπινης ζωής είναι εξαιρετικής σημασίας. Το σπήλαιο των Πετραλώνων (μαζί με άλλες ανασκαφικές θέσεις) ανάγεται ανάμεσα στις κυριότερες αποδείξεις για τις πηγές του ανθρώπινου γένους. Το Συνέδριο υιοθετεί απόλυτα την απόφαση του τρίτου Πανευρωπαϊκού Ανθρωπολογικού Συνεδρίου, ότι "το ερευνητικό έργο που πραγματοποιήθηκε στο σπήλαιο επί πολλά έτη από τον Δρ Α. Πουλιανό και τους συνεργάτες του είναι πολύ εντυπωσιακό όσον αφορά το επιστημονικό του επίπεδο, την περιεκτικότητα και το μέγεθος των προσπαθειών που καταβλήθηκαν". Τα Πετράλωνα είναι σίγουρα ο πρώτος, ανάμεσα σε πολλούς προϊστορικούς χώρους, που δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί στην Ελλάδα. Η εξερεύνησή τους είναι απαραίτητη για την πλήρη κατανόηση του παρελθόντος μας.
Η Ελλάδα υπήρξε το κέντρο ενός εκπληκτικού πολιτισμού κατά την κλασσική αρχαιότητα. Αυτό το σπουδαίο γεγονός οπωσδήποτε δεν πρέπει να κατευθύνει επιλεκτικά την επιστημονική προσοχή μόνον στη σπουδή ευρημάτων της κλασσικής εποχής. Οι μελέτες υπολειμμάτων ανθρώπινων σκελετών των κλασσικών χρόνων, όπως επίσης και εκείνων των σύγχρονων κατοίκων της χώρας είναι απαραίτητες για να εκτιμηθεί πραγματικά η Ελληνική συνεισφορά στο σύγχρονο κόσμο.
Η γνώση είναι ανάμεσα στις πλέον πολύτιμες πηγές της ανθρωπότητας. Η επιδίωξή της θα έπρεπε να επιζητείται ελεύθερα και να διαμοιράζεται ανάμεσα στα έθνη. Για τούτο βλέπουμε με μέγιστο τρόμο το σταμάτημα των εργασιών στο σπήλαιο Πετραλώνων και την παρέμβαση με τον διωγμό ακόμα και των υπόλοιπων επιστημονικών στόχων της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος από τις Ελληνικές Αρχές. Το Σπήλαιο Πετραλώνων, ανοιχτό για το κοινό και αφημένο χωρίς κατάλληλη επιστημονική επίβλεψη, παρουσιάζει ήδη σημάδια καταστροφής. Αποδεικτικά δεδομένα που επέζησαν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, εξαφανίζονται ανεπανόρθωτα.
Το Συνέδριο κάνει έκκληση στην Διεθνή Επιστημονική Κοινότητα να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια να προστατευθούν τα ανεκτίμητα ευρήματα σχετικά με την καταγωγή του ανθρώπου και να καταστεί δυνατόν οι ερευνητές με πολυετή πείρα στο αντικείμενο να συνεχίσουν το έργο τους μέσα στο πνεύμα της ακαδημαϊκής ελευθερίας και προς όφελος της ανθρώπινης γνώσης.
ΜΑΤΣΙ ΧΕΝΕΝΜΠΕΡΓΚ