O ΑΠΟΣΙΩΠΗΜΕΝΟΣ ΘΕΜΕΛΙΟΣ ΛΙΘΟΣ ΤΗΣ

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

«Δημοκρατία δ' εστίν, όταν ήι κύριον το πλήθος» (Αριστοτέλης, Πολιτικά, Γ, 1279β 22)

Δημοκρατικόν μεν το κληρωτάς είναι τας αρχάς, το δ' αιρετάς ολιγαρχικόν (Αριστ. Πολ. 1294b 8).

Ομιλία του Δρα Αλέξανδρου Κόντου (26-5-1999)

Α) Στη Δημοκρατία κατά την αρχαιότητα το 99% των αξιωμάτων (βουλευτές, δικαστές ) είναι κληρωτά, μονοετούς και μη επαναλήψιμης θητείας. Η κλήρωση (που εισήγαγε ο Δράκοντας, με βάση τις πανάρχαιες παραδόσεις πρβλ. ήδη από Όμηρο) αποτελεί τον κύριο τρόπο ανάδειξης των διοικητικών και δικαστικών αρχών. Η κλήρωση είναι ο αποσιωπημένος θεμέλιος λίθος της Δημοκρατίας, του μόνου πολιτεύματος που ενθαρρύνει όλους τους πολίτες και προάγει τη συμμετοχή τους στα κοινά. Με αυτή τη βάση λειτουργεί και μεγαλουργεί η Δημοκρατία στην αρχαία Ελλάδα, δημιουργώντας Μαραθώνες, Θερμοπύλες, Σαλαμίνες, Παρθενώνες, θέατρο-πολιτική παιδεία, φιλοσοφία, επιστήμες, τέχνες, λαϊκές γιορτές. Έτσι οι θεσμοί γίνονται αποτελεσματικοί χάρη στην κλήρωση. Για τους αρχαίους Έλληνες ένα στοιχείο της ελευθερίας είναι "το εν μέρει άρχειν και άρχεσθαι" (Αρ. Πολ. Ζ, 1317b 2-3). Εξαίρεση: οι ταμίες και οι στρατηγοί, ανακλητοί εντολοδόχοι του Δήμου, εκλεγμένοι συχνά ανάμεσα στους γενναιότερους πλούσιους, η εντολή των οποίων κρινόταν και ανανεωνόταν κάθε μήνα. Οι στρατηγοί, επειδή ακριβώς εκλέγονται, αν δείξουν αλαζονεία ή αδράνεια, διακινδυνεύουν δίκη, οστρακισμό ή τη ζωή τους την ίδια (Μιλτιάδης, Αριστείδης, Θουκυδίδης, στρατηγοί Αργινουσών).  Μόνο μετά από ολιγαρχικές συνωμοσίες υπήρχε περίπτωση δημοκρατικοί στρατηγοί να ανακαλούνται, όταν απουσιάζουν με το δημοκρατικό στόλο (Θεμιστοκλής, Αλκιβιάδης). 

Με την κλήρωση προάγεται επίσης η άμιλλα καθώς και η αλληλεγγύη των πολιτών. Όλα αυτά στο σύνολό τους δημιουργούν αίσθημα ελευθερίας και σιγουριάς, και φυσικά, ευφορία. Αντίθετα, οι εκλογές που εφαρμόζονται στις καθεαυτού ολιγαρχίες (αραιά διαστήματα, μη ουσιαστική συμμετοχή), διχάζουν τον κόσμο, προκαλούν τον ανταγωνισμό και την αδιαφορία των υπηκόων (όχι πλέον πολιτών) για τα κοινά, δηλαδή αλλοτρίωση. Κι αυτά συντηρούν αισθήματα ανασφάλειας, σκλαβιάς και, βέβαια, τη δυσφορία. Άραγε ο λαός είναι ώριμος μόνο να ψηφίζει και να υπηρετεί τους αυτόκλητους "εκλεκτούς", αλλά ανίκανος να αυτοδιοικείται; 

"Η τυραννία είναι ασθένεια η Ισονομία - Δημοκρατία είναι υγεία" (Αλκμαίωνας ο Κροτωνιάτης, 5ος αι. π.Χ.). "Η Δημοκρατία είναι χρυσός" (ώριμος Πλάτωνας, 7η επιστολή).

Β) Συνοπτική ανασκόπηση της ιστορίας της Δημοκρατίας: Το πιο πιθανό είναι ότι στην Κρήτη (κατ' άλλους στα μικρότερα νησιά του Αιγαίου), λόγω της ασφαλούς θέσης τους, της αυτάρκειάς τους και της ανυπαρξίας διαμαχών για τη γη, υπάρχει μία σχετική ισονομία. Αυτή μεταδίδεται στην άλλη Ελλάδα σαν ισοτιμία (ίσως αρχικά των πολιτών που έχουν υπηρετήσει τη στρατιωτική τους θητεία), οδηγώντας βαθμιαία στη Δημοκρατία του Χρυσού Αιώνα. Για την ανάγκη ενημέρωσης των πολιτών πριν από την Εκκλησία του Δήμου δημιουργείται από τα συλλαβογράμματα το αλφάβητο.

Οι  δημοκρατικές πόλεις συκοφαντούνται και τα επιτεύγματά τους διαστρεβλώνονται από τους περισσότερους αρχαίους και μεταγενέστερους ιστορικούς, επειδή οι πόλεις αυτές προσπαθούν να επεκτείνουν την ισοτιμία και στις γυναίκες (π.χ. ο ώριμος Πλάτωνας στην ίδρυση της Μεγαλόπολης), καθώς και στους μέτοικους και τους δούλους, όπως έκαναν επανειλημμένα οι δημοκρατικοί το 594, 508, 490, 480, 406, 403 π.Χ. Αλλά δεν προλαβαίνουν. Η δημοκρατική Δηλιακή Συμμαχία καταλύεται, οι Πέρσες ξανακαλούνται στο Αιγαίο (434 και 387 π.Χ.) και οι Καρχηδόνιοι ξαναχτυπούν τη Σικελία το 409 π.Χ (όπως είχε γίνει το 540 και το 480 π.Χ.). Οι ολιγαρχικοί και οι μοναρχικοί όχι μόνο απαγορεύουν τη γενίκευση της ισονομίας, αλλά το 322 π.Χ. καταργούν βίαια κλήρωση και Δημοκρατία. Από τότε η ανθρωπότητα δεν είδε ξανά ποτέ τη Δημοκρατία (που είναι μια, χωρίς επίθετα και δεν πρέπει να τη συγχέουμε με τον κοινοβουλευτισμό). Έτσι εξουθενωμένοι οι Έλληνες και όλος ο κόσμος πέφτει στον παρανοϊκό κρατισμό των Ρωμαίων και των διαδόχων τους, με το απάνθρωπο και αυτοκαταστροφικό διαίρει και βασίλευε.

Εδώ ας επισημανθεί πως η παράδοση που διατηρήθηκε από την προϊστορική Ελλάδα είχε δημιουργήσει πολιτεύματα με στοιχεία ισονομίας ακόμα και στην ειλωτόφονη ολιγαρχική Σπάρτη (όπου και πάλι όμως εμφανίστηκαν ένας Άγις και ένας Κλεομένης). Κοινές βασικές αρχές όλων: 1) Ο ισόνομος Δήμος είναι η μία και μοναδική κοινωνική ομάδα-πηγή εξουσίας. Οι περισσότερες ολιγαρχικές "συνενώσεις" δρουν συνωμοτικά, διχαστικά. 2) Μονοετής και μη επαναλήψιμη θητεία. 3) Κανείς σαν άτομο δεν έχει πάνω σε κανένα δικαίωμα ζωής και θανάτου, παρά μόνο η πόλη με τα τακτικά της δικαστήρια. Δεν υπάρχουν καταστάσεις "εκτάκτου ανάγκης - κατάργησης των συνελεύσεων της Εκκλησίας του Δήμου". (Το άρθρο 48 του παρόντος συντάγματος προέρχεται από το ρωμαϊκό δίκαιο. Το αττικό ή οποιοδήποτε άλλο ελληνικό δημοκρατικό δίκαιο δεν θεσπίζουν την κατάσταση ανάγκης).

Προεκτείνοντας τη ρήση του Μαν. Ανδρόνικου: "Στην Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ μοναρχία ανατολικού τύπου", μπορούμε να πούμε πως η προελληνιστική ελληνική κοινωνία λειτούργησε βασικά με τους προαναφερμένους δημοκρατικούς θεσμούς, σαν το μόνο πολίτευμα που ταιριάζει στην ανθρώπινη φύση. Έτσι δημιουργήθηκε ο κλασικός ελληνικός πολιτισμός. Αναμφίβολα στο ίδιο αποτέλεσμα μπορεί να φτάσει κι οποιοσδήποτε άλλος λαός, αρκεί να εφαρμόσει τη Δημοκρατία για να ευεργετηθεί ξανά από αυτή.

Ο Αλέξανδρος Κόντος γεννήθηκε το 1937 και μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου και έκανε τις εγκύκλιες σπουδές του. Έχει τελειώσει τη Φιλοσοφική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθήνας και τη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι στη Γλωσσολογία, την οποία και έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο του Οράν (Αλγερία). Είναι διδάκτορας στην Κοινωνική Ιστορία του Πανεπιστημίου 8 του Παρισιού (Universite Paris VIII). H διδακτορική του διατριβή έχει θέμα "Βάσεις της δημοκρατίας: κοινωνίες αρχαίες και σύγχρονα προβλήματα." (Fondements de la democratie: societes anciennes et problemes contemporains). Επί σειρά ετών έχει προσφέρει διδακτικό έργο στη Δημόσια Μέση Εκπαίδευση και στα Περιφερειακά Επιμορφωτικά Κέντρα (Π.Ε.Κ.). Επίσης, χρημάτισε επανειλημμένα μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Συλλόγου Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Λειτουργών (Σ.Ι.Ε.Λ.) και της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Λειτουργών Εκπαιδευτικών Ελλάδας (Ο.Ι.Ε.Λ.Ε.).

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ : Α) Σειρά άρθρων σχετικών με τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων στο περιοδικό: "Το Ακαδημαϊκό και πώς να το αποκτήσετε", το οποίο διηύθυνε. Β) Στο γαλλο-αραβόφωνο περιοδικό του Πανεπιστημίου του Οράν RECHERCHES, τευχ. 1, σ.σ. 45-55, γλωσσολογικού άρθρου με τον τίτλο "Reflexions linguistiques", το οποίο εισηγείται τη φθογγοποίηση-φωνηματοποίηση του αραβικού αλφαβήτου. Μια τέτοια μεταρρύθμιση θα συνέτεινε πάρα πολύ στον αποτελεσματικότερο αλφαβητισμό του αραβικού έθνους. Γ) 'Αρθρα γλωσσολογικού, παιδαγωγικού, αρχαιογνωστικού ή συνδικαλιστικού περιεχομένου, δημοσιευμένα σε εφημερίδες ή περιοδικά (Ιδιωτικός Εκπαιδευτικός, Εξόρμηση, Οικονομικός Ταχυδρόμος, ΑΝΤΙ, ΔΑΥΛΟΣ, Γλώσσα). Δ) Μετάφραση με πρωτότυπα σχόλια και εισαγωγή του βιβλίου Αθηναϊκή Δημοκρατία του Γάλλου ιστορικού Ροβέρτου Κοέν (Robert Cohen), εκδ. ΕΙΡΜΟΣ, Αθήνα 1992. Το τελευταίο του βιβλίο (2009) από τις εκδόσεις Παπαζήση τιτλοφορείται: ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ένα άγνωστο πολίτευμα.